Το 2019, το Πατριαρχείο Σερβίας εορτάζει οκτώ αιώνες από την χωρήγηση αυτοκεφαλίας. Γι’ αυτό, στην Χριστουγεννιάτικη εγκύκλιο, που θα διαβαστεί στους ναούς της Σερβίας την 7 Ιανουαρίου (25 Δεκεμβρίου π.η.), κεντρικό θέμα είναι αυτό της αυτοκεφαλίας.
Σύμφωνα με την εγκύκλιο, κατά τους τελευταίους οκτώ αιώνες η Σερβική Εκκλησία είναι παράδειγμα για το πως πρέπει να μεταχειρίζεται σωστά ο θεσμός της εκκλησιαστικής αυτοκεφαλίας, δηλαδή για καθαρά εκκλησιαστικούς σκοπούς. Ως παράδειγμα καταχρήσεως της αυτοκεφαλίας οι Σέρβοι επίσκοποι δίδουν την ΠΓΔΜ, το Μαυροβούνιο και την Ουκρανία.
Αναφερόμενοι στην ΠΓΔΜ και στο Μαυροβούνιο, αυτοί εξηγούν πως «το αυτοκέφαλο είναι αποκλειστικά εκκλησιαστικός θεσμός και αυτό πρέπει να συνεισφέρει στην προκοπή και στη στήριξη της ενότητος μεταξύ των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών. Στο πλαίσιο αυτό και η Ορθόδοξη Εκκλησία Σερβίας κόπιασε και δούλευε όλους τους προηγούμενους οκτώ αιώνες».
Σε αντίθεση με την Εκκλησία Σερβίας, «οι αδελφοί μας οι οποίοι διαμένουν στο σχίσμα […], καταλαβαίνουν το αυτοκέφαλο αλλιώς, ως στοιχείο της κρατικής ανεξαρτησίας, της εθνικής διαφορετικότητας ή αποκοπής. Έτσι, αυτό δεν συνεισφέρει στην ενότητα της Εκκλησίας, αλλά τρέφει τον εγωισμό και την αυτάρκεια και, παράδοξα, γίνεται βλασφημία κατά το Άγιο Πνεύμα».
Σύμφωνα με τους επισκόπους της Σερβίας, η ίδια κοσμική λογική για την αυτοκεφαλία χρησιμοποιείται τώρα και στην Ουκρανία, «όπου οι επίσης μανιακοί σωβινιστές ρωσοφόβοι, οδηγούμενοι από τους φαύλους πολιτικούς, με την «βοήθεια» των ουνιτών και, δυστυχώς, με την αντικανονική συνέργεια του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, εμβάθυναν και εφάρδειναν τα προϋπάρχοντα σχίσματα και σοβαρά απειλούν την ενότητα της Ορθοδοξίας εν συνόλω».
Κατά το προσεχή 2019 έτος, η Εκκλησία Σερβίας θα εορτάσει οκτώ αιώνες αυτοκεφαλία. Η ιστορία της στενά συνδέεται με την πολιτική μοίρα του σερβικού κράτους. Ο Πατριάρχης της Νίκαιας (επειδή εκείνα τα χρόνια η Κωνσταντινούπολη βρίσκεται υπό λατινική κατοχή) χωρηγεί το αυτοκέφαλο στην Σερβική Αρχιεπισκοπή, μετά από την πρωτοβουλία του γιού του πρίγκιπα Στεφάνου Νέμανια, τον Άγιο Σάββα, ο οποίος κατά το 1219 γίνεται πρώτος αρχιεπίσκοπος της Σερβικής Εκκλησίας. Το 1346 ο δυνατός κυβερνίτης της Σερβίας, ο Στέφανος Ντούσαν, προκηρύσσεται το εαυτό του αυτοκράτορα και την Εκκλησία της Βασιλείας του ως Πατριαρχείο. Ο πρώτος Πατριάρχης Σερβίας ενθρωνίστηκε στα Σκόπια, με την συμμετοχή του Πατριάρχη Τυρνόβου και του Αρχιεπισκόπου Αχρίδος, ενώ τα σύνορα του αυτοαποκαλούμενου Πατριαρχείου ακολουθούν τα σύνορα του κράτους του Στεφάνου Ντούσαν. Γι’ αυτό η Εκκλησία Σερβίας βρίσκεται σε κατάσταση σχίσματος με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο αναγνωρίζει την Πατριαρχική τιμή της μόλις μετά από 30 χρόνια.
Η υποδούλωση των Σέρβων από τους Οθωμανούς είχε ως συνέπεια την ακύρωση του αυτοκεφάλου του Πατριαρχείου Σερβίας. Αυτό αποκαταστάθηκε κατά τον 16ο αιώνα, με την απόφαση της οθωμανικής κυβέρνησης, σε καθαρά πολιτικές συγκυρίες (με την συμμετοχή τριών Σέρβων βεζύρων στο Διβάνι της αυτοκρατωρίας, συμπεριλαμβανομένου και του Μεγάλου Βεζύρη, τον Μεχμέτ Πασά Σοκόλοβιτς). Το 1766 εκ νέου, από πολιτικές αιτίες, το αυτοκέφαλο ακυρώθηκε και οι επαρχίες της εντάχθηκαν στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Με την δημιουργία του Πριγκιπάτου Σερβίας, το 1831 ιδρύεται η αυτόνομη Εκκλησία Βελιγραδίων, στο πλαίσιο του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Αφού το 1878 το Πριγκιπάτο Σερβίας έλαβε την πλήρη ανεξαρτησία του από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η σερβική κυβέρνηση αρχίζει διαπραγματεύσεις με το Φανάρι, επιμένοντας σε πλήρη εκκλησιαστική ανεξαρτησία στο νέο κράτος. Το Πατριαρχείο συμφωνεί και το 1879 καταχωρεί το αυτοκέφαλο. Μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, το 1920, ιδρύθηκε η σύγχρονη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία, με πατριαρχική τιμή.
Παρ’ όλα αυτά, σήμερα η επίσημη στάση της Εκκλησίας Σερβίας είναι ότι το αυτοκέφαλο είναι «ενδοεκκλησιαστικό θέμα», με το οποίο η κοσμική εξουσία δεν πρέπει να αναμυγνύεται.
