Κείμενο: Ανδρέας Λουδάρος
Θα μπορούσε να είναι μια επιστολή γραμμένη στις μέρες μας, στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής κρίσης για το ουκρανικό ζήτημα, όμως πρόκειται για ένα γράμμα το οποίο συντάχθηκε πριν από 300 και πλέον χρόνια.
Αποστολέας του ήταν ο τότε Πατριάρχης Ιεροσολύμων Δοσίθεος και παραλήπτης ο τότε Πατριάρχης Μόσχας Ιωακείμ, ο άνθρωπος που έπεισε τον νεοεκλεγέντα τότε Κιέβου Γεδεών να δεχθεί να χειροτονηθεί από εκείνον στην Μόσχα και όχι από τον Οικουμενικό Πατριάρχη όπως γινόταν πάντα.
Η πράξη αυτή του Ιωακείμ της Μόσχας είχε προκαλέσει τεράστιες αντιδράσεις στο Κίεβο και παρά τις πιέσεις η χειροτονία δεν έγινε δεκτή. Τότε ενεργοποιήθηκε ένας μηχανισμός πίεσης προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Διονύσιο Δ΄ προκειμένου να αλλάξει γνώμη.
Αποτέλεσμα αυτών των πιέσεων υπήρξε η χωρίς προηγούμενη συνοδική απόφαση, επιστολή του Διονύσιου που έδινε στην Μόσχα το δικαίωμα να χειροτονεί τον Κιέβου. Αυτές τις ιστορικά αποδεδειγμένες πιέσεις αποδέχθηκε και ο σημερινός Πατριάρχης Ρωσίας Κύριλλος, όταν συναντήθηκε τελευταία φορά με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Μέσα λοιπόν σε αυτό το περιβάλλον γράφτηκε από τον Ιεροσολύμων Δοσίθεο η επιστολή αυτή, η οποία αν μη τι άλλο είναι ιδιαίτερα αυστηρή αλλά και ξεκάθαρη.
«Ίσως επιθυμείτε, ίνα και την Ιερουσαλήμ καταστήσωμεν υμετέραν επισκοπήν και νίπτωμεν τους πόδας υμών…» γράφει ο Ιεροσολύμων στον Μόσχας ρωτώντας τον: «Μήπως είναι μικρόν το ότι η Μητρόπολις Μόσχας προεβιβάσθη εις Πατριαρχείον και εκλέγεσθε υπό Συνόδου και θεωρείσθε υφ’ όλων Πατριάρχης;».
Η επίπληξη του προκαθημένου της πρεσβυγενούς Σιωνίτιδας Εκκλησίας προς τον νέο Πατριάρχη της Ρωσίας ήταν αυστηρή. Τον επιπλήττει σε κάθε φράση γράφοντας μάλιστα πως ξεπέρασε τα όρια που έθεσαν οι πατέρες της Εκκλησίας και προκάλεσε κακό στην Εκκλησία.
«Αλλ’ επεθυμήσατε και ξένην επαρχίαν! Θα ήτο ικανόν να μείνητε επίτροπος του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως εν σχέσει πρός τον Μητροπολίτην Κιέβου. Λέγετε δε ότι ήτο ανάγκη και εχειροτονήσατε τον Μητροπολίτην Κιέβου, ημείς όμως νομίζομεν ότι δεν υπήρχεν ανάγκη, αλλά φιλοκτημοσύνη. Άνευ δε ανάγκης διατί να μεταίρωνται τα όρια των πατέρων; Τίς δύναται τούτο να συγχωρήση; Πράξαντες τούτο, άνευ ουδεμίας ανάγκης, αλλά προς ικανοποίησιν μόνον της υμετέρας φιλοδοξίας αντί αγαθού προξενείτε κακόν και εαυτοίς και τη Εκκλησία».
Μάλιστα στην ίδια επιστολή ο Ιεροσολύμων Δοσίθεος υπενθυμίζει στον αδερφό του Πατριάρχη της Μόσχας πως παρά την απόσταση οι Ρώσοι επικοινωνούσαν με την Πόλη, αναιρώντας το επιχείρημα της Μόσχας περί του εμπερίστατου του Οικουμενικού Πατριαρχείου «Αφ’ ότου εξέλαμψεν η ορθόδοξος πίστις πάντοτε και μέχρι χθές έτι παρά την μεγάλην απόστασιν οι ρώσοι επεκοινώνουν πρός την Κωνσταντινούπολιν, εκ τούτου δε μόνον αγαθόν προήρχετο» γράφει.
Ενδεικτική της ενόχλησης του Πατριάρχη Δοσίθεου, ο οποίος γνώριζε από πρώτο χέρι τις επιδιώξεις της Μόσχας είναι και η φράση που απευθύνει προς τον Πατριάρχη Ιωακείμ, τον οποίο μέμφεται ξεκάθαρα για κατάληψη ξένης επαρχίας πράξη την οποία χαρακτηρίζει ντροπή απέναντι στους ανθρώπους και αμαρτία έναντι του Θεού.
«Κατά τους ορισμούς των πατέρων αι επαρχίαι δέον να μένωσιν απρόσβλητοι εν τοις εαυτών ορίοις, δια τούτο ουδείς επίσκοπος δικαιούται να ζητή εξουσίαν εν ξένη επαρχία, αλλ’ υμείς ζητείτε να καταλάβητε ξένην επαρχίαν. Ουδαμώς δύνασθε να δικαιολογήσητε την πράξιν ταύτην, αλλά μόνον όνειδος παρά των ανθρώπων και αμαρτία παρά του Θεού θα πέση επί του υμετέρου ονόματος».
Για την Ιστορία να σημειωθεί πως το 1686 εκδόθηκε η απόφαση του πατριάρχη Διονύσιου Δ΄ που έδινε τελικά στην Μόσχα το δικαίωμα χειροτονίας του Μητροπολίτη Κιέβου, χωρίς όμως να παραχωρεί την εκκλησιαστική αυτή επαρχία στην Μόσχα. Με την πάροδο των ετών η παραχώρηση αυτού του δικαιώματος ερμηνεύτηκε από την πλευρά της Ρωσίας ως παραχώρηση της Ουκρανίας.
Το καθεστώς αυτό διατηρήθηκε μέχρι την προηγούμενη συνεδρίαση της Ι.Σ. του Οικουμενικού Πατριαρχείου η οποία ακύρωσε το γράμμα κόβοντας κάθε εκκλησιαστικό δεσμό μεταξύ Μόσχας και Κιέβου.
