Ομιλία του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου Παρθενίου, επί τη Πέμπτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, 14 Απριλίου 2019 Σωτηρίου έτους
Αγαπημένα τέκνα, αδελφοί και αδελφές εν Χριστώ,
Στην σημερινή Θεία Λειτουργία είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε το απόσπασμα από το Ιερό Ευαγγέλιο, στο οποίο εξιστορείται η τελευταία ανάβαση του Κυρίου Ιησού Χριστού προς την Ιεροσόλυμα, όπου επέκειτο να πάθει και να αναστηθεί. Πηγαίνοντας στον δρόμο, ο Θείος Διδάσκαλος αποκάλυπτε στους μαθητές τα επικείμενα μεγάλα και φρικτά γεγονότα, την προδοσία και την κατάκριση του Υιού του Ανθρώπου, τα πάθη και τους εμπαιγμούς μ’ Αυτόν, τον τρομερό θάνατο και την τριήμερη Ανάστασή του – το μεγαλύτερο μυστήριο που θα μετατρέψει τον κόσμο και θα φέρει σωτηρία στην ανθρωπότητα. Τυφλωμένοι, όμως, από την ανθρώπινη ματαιότητα και το πάθος της φιλαρχίας, δύο από τους μαθητές του, οι υιοί του Ζεβεδαίου Ιάκωβος και Ιωάννης, δεν μπορούσαν να εισχωρήσουν στο βάθος αυτού του μεγάλου μυστηρίου. Φανταζόμενοι πως τώρα ο Αρχηγός τους θα κάνει επανάσταση και θα γίνει ο καινούριος βασιλεύς του Ισραήλ, ζήτησαν τα πρωτεία σε αυτή την φανταστική βασιλεία. Εν τούτοις, αυτοί οι δύο δεν ήταν οι μοναδικοί που συλλογίζονταν με αυτό τον τρόπο. Το Ευαγγέλιο μας λέγει ότι αφού οι υπόλοιποι μαθητές έμαθαν για την απαίτηση του Ιακώβου και του Ιωάννου, αγανάκτησαν εναντίον τους, πράγμα από το οποίο θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε πως και αυτοί επιθυμούσαν κάτι παρόμοιο.
Όταν μετά την ανάγνωση του Ευαγγελίου μπήκα στο ιερό, ένας από τους αδελφούς λειτουργούς μου είπε: «Σε όλη την ιστορία, Γέροντα, συμβαίνει το ίδιο. Ο άνθρωπος ζητά πρωτεία, θέλει τους άλλους να τον υπηρετούν, και δεν θέλει ποτέ να μάθει πως αυτός πρέπει να διακονεί». Και πράγματι, τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχει ο κόσμος είναι συνέπειες ακριβώς αυτής της εγωιστικής επιθυμίας να είμαστε πρώτοι, να είμαστε ντυμένοι ωραιότερα, χορτασμένοι καλύτερα, να είμαστε οι πιο πλούσιοι, οι πιο ισχυροί, οι πιο σεβαστοί. Φανταστείτε μόνο, εάν, π.χ., τα αγαθά που ο Κύριος γενναιόδωρα χάρισε σε αυτόν τον πλανήτη, δίκαια θα μοιράζονταν σε όλους, δεν θα έφθανε αυτό ώστε κανείς να μην ήταν πεινασμένος, και όχι μόνο να εξαφανιστεί ή πείνα, αλλά και περισσότερο απ’ αυτό – όλοι να είναι ικανοποιημένοι και χαρούμενοι; Όμως, αυτός ο αμαρτωλός, φίλαυτος τρόπος σκέψεως παντού δημιουργεί φοβερά προβλήματα και δυστυχήματα. Πρώτα απ’ όλα, στους ίδιους που παραδίδονται στην απληστία και στην φιλαρχία, επειδή ο άνθρωπος που πάντοτε επιμένει να κατέχει την πρώτη θέση, να τον διακονούν αντί να διακονεί, έχει την μεγαλύτερη ανησυχία μέσα του. Πουθενά και σε τίποτε δεν ευρίσκει την ηρεμία του. Έτσι λειτουργεί ο πνευματικός νόμος – η φιλαυτία είναι αντίστροφη με την γαλήνη και την χαρά: όσο περισσότερο ο άνθρωπος αποκτά φιλαυτία, τόσο πιο θλιμμένος και πιο ανήσυχος γίνεται. Αυτό είναι απόλυτος κανόνας. Ακόμη και στον κήπο της Εδέμ, όπου ό άνθρωπος τα είχε όλα σε αφθονία, και το πιο σημαντικό – ευρισκόταν σε άμεση κοινωνία με τον Θεό, ο οποίος, παρεμπιπτόντως, τον δημιούργησε για να τον εξυπηρετήσει με την αγάπη και την χαρά του, χτυπημένος από την υπερηφάνεια και την φιλαυτία, στερήθηκε από την ευημερία αυτή. Ζητώντας πρόωρα αυτό που εκείνη την στιγμή δεν του άνηκε, τα έχασε όλα και έπεσε σε ακραία αθλιότητα και θλίψη. Η λανθασμένη, φίλαυτη σκέψη πως θα γίνει ολόιδιος με τον Θεό – αν και αυτός ήταν ήδη κατά χάριν θεός – τον μετέβαλε σε ένα άθλιο ον.
Αλλά, ό ταπεινός Κύριος δεν ήθελε να λησμονήσει το αγαπημένο του δημιούργημα. Άρχισε να αναζητά τον χαμένο άνθρωπο ακόμη και από την πρώτη στιγμή μετά την πτώση. Αδὰμ ποῦ εἶ; – με πατρική αγάπη προσκάλεσε ο Θεός τον Αδάμ (Γέννησις γ΄9). Σ’ αυτή την αναζήτηση της χαμένης ανθρωπότητας, ο Θεός τελικώς έγινε και άνθρωπος, ενσαρκωθείς από την Πανάχραντο Παρθένο, με σκοπό να διακονήσει τον άνθρωπο, για την σωτηρία του. Όχι να τον καταστρέψει ή να τον τιμωρήσει, αλλά να τον διακονήσει. Τέτοια εντολή έδωσε και σ’ εμάς. Πριν την σταύρωσή του, κατά τον Μυστικό Δείπνο, Αυτός έπλυνε τα πόδια των μαθητών και τους είπε: εἰ οὖν ἐγὼ ἔνιψα ὑμῶν τοὺς πόδας, ὁ Κύριος καὶ ὁ Διδάσκαλος, καὶ ὑμεῖς ὀφείλετε ἀλλήλων νίπτειν τοὺς πόδας. ὑπόδειγμα γὰρ δέδωκα ὑμῖν, ἵνα καθὼς ἐγὼ ἐποίησα ὑμῖν, καὶ ὑμεῖς ποιῆτε (Ἰω. ιγ΄14-15). Ο Θεός δεν μας έδωσε εντολή να ζητάμε μόνο το προσωπικό μας κέρδος, αλλά προπαντός την ωφέλεια του πλησίον. Το μεγαλείο του Χριστιανισμού συνίσταται στην εξυπηρέτηση των άλλων. Γιατί; Επειδή αυτός είναι αγάπη. Και η πραγματική αγάπη είναι αυτή η θυσιασμένη. Αυτή πάντα βλέπει πρώτα να εξυπηρετήσει τον άλλο, μακροθυμεῖ, χρηστεύεται, ἡ ἀγάπη οὐ ζηλοῖ, ἡ ἀγάπη οὐ περπερεύεται, οὐ φυσιοῦται, οὐκ ἀσχημονεῖ, οὐ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς… πάντα ὑπομένει (προβλ. Ά Κορ. ιγ΄14-16).
Έτσι, αγαπημένοι μου, το να είναι κάποιος Χριστιανός σημαίνει να εξυπηρετεί τους άλλους, ανεξαρτήτως πώς αυτοί βλέπουν την αγάπη ή αν πιστεύουν στον Θεό ή αν οι ίδιοι είναι πρόθυμοι να μας εξυπηρετήσουν. Για την αγάπη αυτό δεν έχει σημασία. Ο κάθε Χριστιανός προσκαλείται θυσιαστικά να διακονεί τον πλησίον, χωρίς να ζητά ανταπόδοση, επειδή εν αντιθέσει θα ακυρωνόταν ο νόμος της αγάπης. Εδώ θα υπενθυμίσω ότι, σύμφωνα με τον Χριστό, οι πρώτοι επικαλούνται πιο ενεργά να διακονούν. Και ποιοι είναι οι πρώτοι; Στην Εκκλησία αυτοί είναι οι επίσκοποι, οι ιερείς, οι μοναχοί και ολόκληρος ο κλήρος, και στην κοινωνία – όλοι εκείνοι που κατέχουν κάποια εξουσία, οι οποίοι κρατούν ορισμένη θέση ευθύνης. Εάν οι πρώτοι διδαχθούν ευαγγελικά να διακονούν τους άλλους, τότε η κοινωνία μας θα είναι πιο όμορφη και πιο χαρούμενη. Ωστόσο, να μην ξεχάσουμε ότι ο καθένας μας πρέπει να αρχίσει από τον εαυτό του, επειδή, εάν αρχίσουμε να ασχολούμαστε με το γιατί οι πρώτοι δεν υπηρετούν όπως πρέπει και τους κατακρίνουμε, τότε εμείς δεν θα είμαστε αληθινοί υπηρέτες του Χριστού. Είναι αναγκαία η ευλογημένη αυτοκριτική, πρέπει να κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας και να αγωνιστούμε έναντι της υπερηφάνειας που έχει βασιλεύσει μέσα μας. Αδιαμφισβήτητα, όλοι εμείς έχουμε υπερηφάνεια και εγωισμό και λόγω αυτών, το πιο δύσκολο για μας είναι να υπηρετούμε τους άλλους. Για αυτό το λόγο, στην ορθόδοξη ασκητική ως άριστη αρετή θεωρείται η ταπεινοφροσύνη. «Ταπεινοφροσύνη ἐστὶν», γράφει ο μέγας διδάσκαλος των αρετών, ο Όσιος Ιωάννης ο Κλίμακος, «ἀνώνυμος χάρις ψυχῆς, μόνοις ἐνώνυμος τοῖς τὴν πείραν εἰληφόσιν· ἄφραστος πλοῦτος· Θεοῦ ὀνομασία καὶ χορηγία· μάθετε γάρ, φησίν, οὐκ ἀπ’ ἀγγέλου, οὐκ ἀπ’ ἀνθρώπου, οὐκ ἀπὸ δέλτου, ἀλλ’ ἀπ’ ἐμοῦ, τουτέστιν ἐκ τῆς ἐμῆς ἐν ὑμῖν ἐνοικήσεως καὶ ἐλλάμψεως καὶ ἐνεργείας, ὅτι πρᾷός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ καὶ τῷ λογισμῷ καὶ τῷ φρονήματι καὶ εὑρήσετε ἀνάπαυσιν πολέμων καὶ κουφισμὸν λογισμῶν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν». Δεν είναι εύκολη η άσκηση της ταπεινοφροσύνης, όμως αυτή είναι η μοναδική οδός προς την σωτηρία, αυτή είναι η είσοδος προς την εσωτερική αληθινή ειρήνη και απερίγραπτη χαρά. Και ο Χριστός δεν είναι ο Μόνος που μας έδειξε αυτό, αλλά αυτό το μαρτύρησαν και οι πολυάριθμοι οπαδοί του, κατά την διάρκεια των δύο χιλιάδων ετών χριστιανικής ιστορίας. Έχουμε, λοιπόν, στην διάθεσή μας έναν μέγιστο στρατό υπηρετών του Χριστού, οι οποίοι, διδαγμένοι από το παράδειγμά Του, με ταπείνωση υπηρέτησαν τον κόσμο και του χάρισαν τεράστιο πνευματικό πλούτο.
Ήδη είμαστε μπροστά στο τέλος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Αυτή τελειώνει την Παρασκευή, πριν το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων, και μετέπειτα μας παραμένει η Μεγάλη Εβδομάδα, όποτε ενθυμούμεθα τα άχραντα και σωτήρια Πάθη του Σωτήρος, του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Σας παρακαλώ αυτές τις ημέρες που μας απομένουν μέχρι το Άγιο Πάσχα, να σκεφτόμαστε περισσότερο για αυτό το οποίο ο Κύριός μας έκανε για μας. Για το πώς με αγάπη και ταπείνωση μας υπηρέτησε και καθημερινά μας υπηρετεί, και εμείς, δυστυχώς, αμαρτωλοί όντες, δεν μπορούμε να καταλάβουμε αυτό. Ζητάμε όλο και περισσότερα, χωρίς να ξέρουμε τι μας πραγματικά χρειάζεται, επειδή ζητάμε κάτι που δεν μας ανήκει και το οποίο μόνο μπορεί να μας καταστρέψει, όπως η αδιανόητη επιθυμία κατάστρεψε τον Αδάμ στον Παράδεισο. Δεν είμαστε καθόλου ευχαριστημένοι από τα πλούσια δώρα που χύνει επάνω μας ο Θεός, αλλά συνεχώς ψάχνουμε κάτι περισσότερο. Ενώ, αν γίνουμε ταπεινοί, αν αγαπήσουμε ειλικρινά τον Θεό, πιστέψτε με ότι θα τα πάρουμε όλα που μας χρειάζονται. Δεν μας λέγει ο Κύριος στο Ευαγγέλιο: Ζητεῖτε δὲ πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν (Μτθ. στ΄, 33); Όχι απλά θα μας δοθεί, αλλά ο Θεός θα μας προσθέσει, μόνο αν διδαχθούμε στην ταπεινοφροσύνη και υπηρέτηση ο ένας στον άλλον.
Να μας δώσει ο Θεός δυνάμεις, πνευματικά μάτια και φώτιση, να καταλάβουμε τα μεγάλα μυστήρια της φιλανθρωπίας και ελεημοσύνης του, ώστε να τον λάβουμε, τον Παντελεήμονα, στις καρδιές μας. Να δεχτούμε τον Κύριο της αγάπης, της χαράς, τον Χριστό μας, ο Οποίος μας αγαπά πάρα πολύ και μας υπηρετεί καθημερινά. Να διδαχθούμε από Αυτόν και να υπηρετούμε ο ένας τον άλλον, και μέσω αυτής της υπηρέτησης να ενωθούμε μεταξύ μας στην χαρά της Αναστάσεώς του! Τουλάχιστον, αυτές τις δύο εβδομάδες που μας απομένουν μέχρι το Πάσχα, να δειχθούμε ως αληθινοί ταπεινοί μαθητές του. Αμήν!
