Të gjithë abatët në historinë e manastirit të Bigorskit janë populli ynë, maqedonas, kryesisht nga rajoni i Mijakut, të cilët me angazhimin e tyre të përkushtuar dhe të përzemërt për ruajtjen e entitetit kombëtar, kontribuan në krijimin e një bastioni kulturor dhe arsimor në manastir, e cila do të rrezatojë që nga themelimi i saj deri më sot. Kjo botë e jonë shpirtërore ka luftuar fort në ditët më të vështira të ekzistencës së saj, plotësisht e dorëzuar në luftën për ruajtjen dhe transmetimin e vlerave materiale, shpirtërore dhe kulturore-arsimore të së shkuarës sonë të vështirë, por të pasur. Me zellin e tyre shpirtëror, ata frymëzuan ndërtimtarët tanë, piktorët (ikona dhe afreske), poetët, muzikantët dhe rilindasit tanë, për të krijuar vepra të rëndësishme për traditën tonë kulturore-historike dhe shpirtërore, të cilat mahnisin me veçantinë dhe përsosmërinë e tyre deri në ditët tona.
Mësuesit shpirtërorë (të fesë) nga manastiri i Bigorskit nuk ishin vetëm njerëz të zakontë dhe të thjeshtë, paqebërës dhe edukatorë popullorë, por u treguan edhe luftëtarë të vërtetë shpirtërorë, përkrahës të entitetit kombëtar, roje mbi vetëdijen kombëtare. Ata qëndruan deri në fund duke u mbrojtur dhe duke rezistuar kundër morisë së propagandës nacionale-fetare, duke u përpjekur të ruanin frymën kishtare-sllave të Kryepeshkopatës së vjetër të Ohrit. Një propagandë e tillë e dhunshme me egërsinë e saj, viktimat e shumta, terrorin, luftimet dhe dhunën, duket se e ka thyer tërësisht fillin e tregimeve për jetën dhe veprën e këtyre etërve shpirtërorë. Pothuajse të gjitha dëshmitë e shkruara për ngjarjet dhe ndodhitë historikisht të rëndësishme lidhur me manastirin dhe njerëzit e tij, dhe përmes tyre edhe me maqedonasit e zakonshëm, thjesht u zhdukën në këto kohë të trazuara. Ndryshime të tilla shkatërruese, edhe pse ndoshta në një dritë më pak të dukshme për manastirin dhe monastizmin, ndodhën gjatë periudhës komuniste, kur maqedonasi i zakonshëm ishte nga jashtë i lirë, por nga brenda i robëruar, për shkak të mungesës së udhëheqësve të vjetër shpirtërorë.
Abati i parë i njohur në historinë e fundit të Bigorskit është abati Hilarion, i cili ishte abat nga viti 1743 deri në vitin 1781. Në atë kohë manastiri u shkatërrua plotësisht nga osmanët dhe u braktis. Ai ngriti qeli të reja, restauroi kishën e vogël e të vjetër që kishte gjetur dhe fortifikoi pronën e manastirit. Ai u pasua nga Trifili, jeta e të cilit mbeti plotësisht e fshehur nën perden e kohës dhe gjashtë vjet më vonë Haxhi Tarasij u zgjodh abat. Emri i tij mbetet përgjithmonë i gdhendur në pllakat e mermerit të foltores dhe narteksit të kishës së vjetër, të cilat sot ruhen në hajatin, në pjesën e jashtme të murit verior të tempullit. Abati tjetër, Mitrophan, bëri diçka vendimtare për kishën. Në kohën e tij u ndërtua një tempull i madh monumental, i cili zëvendësoi kishën e vjetër. Abati u kujdes edhe për pikturimin me afreske të kupolës, si dhe restauroi tokën e manastirit, i cili ndodhej në fshatin Rajçicë.
Vitet në vijim janë vitet më të frytshme për manastirin, kur ai lulëzoi me gjithë bukurinë e tij. Kjo është periudha kur Arsenij u bë abat – më me ndikim në mesin e abateve, një nga figurat më të merituara dhe padyshim kyçe, që kontribuoi në përmirësimin material dhe shpirtëror të manastirit nga viti 1807 deri në 1839. Pastaj tempulli u dekorua me një ikonostas të bukur prej druri, u restauruan konaqet e vjetra dhe dhomat e ngrënies së burrave u pikturuan plotësisht me afresk. Me ndihmën e tij mirëmbahej edhe toka (prona) e manastirit Bigorski në fsh. Rajçicë.
Me dashurinë dhe kujdesin e këtij abati, konaqet e vjetra u restauruan nga themelet dhe në oborrin e manastirit u ndërtua tempulli i Shën Georgij Fitimtarit. Mihaili dhe djali i tij Daniilli janë meritorë për lyerjen e kupolës në këtë kishë, të cilat u angazhuan nga pasardhësi i Arsenijt, abatit të ri Joakimit. Ai përfundoi me sukses punët që paraardhësi i tij nuk arriti t’i kryente. Në vitin 1848, abati Joakim thirri Diço piktorin për të përfunduar afresket në manastir.
Në vitin 1870, pas një periudhe të gjatë pa abat të përhershëm, me manastirin filloi të udhëheqë abati Mihaill. Ai u kujdes për ta nxjerrë manastirin nga kriza ekonomike në të cilën ishte zhytur, duke u përpjekur të shlyente borxhet e manastirit, duke mbledhur ndihma nga besimtarët tanë në vendet fqinje. Abati Mihaill është meritor për pikturën afreske në fasadën perëndimore të kishës, sepse në vitin 1871 thirri bashkatdhetarin e tij, piktorin Vasilij Ginoski për të pikturuar këtë pjesë të kishës. Në kohën e abatit murgu Neofit nga Vevçani e rinovoi dhe e zhvendosi çezmën në manastirin Bigorski, si dhe çezmën në tokën (pronën) e manastirit, të cilin e vendosi jashtë oborrit të manastirit.
Pasardhësi i Mihaillit, peshkopi Nikodimi, i cili erdhi si abat në vitin 1907 nuk la shumë gjurmë që kur u bë abat, ndërsa abat Parthenij dihet se ka qenë abat dy herë: një herë në vitin 1912 dhe më vonë, nga viti 1916 deri më 1918. Kishte kryer një shkollë në manastirin Bigorski dhe kishte vazhduar në një seminar teologjik në Kostandinopol. Më pas për 10 vjet shërbeu si dhjak i peshkopit Kozma të Dibrës dhe gjatë Luftës së Parë Ballkanike u bë abat i manastirit. Kjo është një periudhë e turbullt në historinë kishtare maqedonase, një periudhë përplasjesh midis Ezarkatit dhe kishës serbe, viktimë e së cilës ishte abati Parthenij. Ai u vra si martir në vitin 1918.
Abati Spiridon ishte abati i fundit i manastirit. Ai u shugurua në Mali i Shenjtë dhe për bashkëvëlla u pranua në manastir në vitin 1901. Në të njëjtin vit ai u bë hieromonk dhe pak më vonë u emërua abat. Vdiq në vitin 1948, duke lënë pas portretin e tij, vepër të Gjorgi Zografskit, e cila qëndronte në murin e dhomës së mysafirëve dhe tani është transferuar në një muze në Shkup, ndërsa lapidari i tij me mbishkrimin e ruajtur është vendosur në anën jugore të kishës.
Këta pleq të frymëzuar hyjnor, si abatë të familjes Bigorski, mbollën në manastir gjithë dashurinë e tyre të zjarrtë për Zotin ndërsa madhështia e shpirtit të tyre lutës-krijues e ngriti drejt qiellit tërë ndërtesën e manastirit. Por rrjedha e bekuar e gjakut të manastirit u shua në kohët e trazuara të komunizmit, kur për 40 vjet maqedonasi i varfëruar shpirtërisht endej në shkretëtirën e ,,të jetuarit” modern pa Zot. Dhe kështu, pas disa dekadash martirizimi në kryq, manastiri përsëri u ringjall me vëllazërinë e re, e cila si një dritë hyjnore shkëlqeu mbi njerëzit, për të ndriçuar rrugën e tyre drejt shtëpisë së Atit tonë Qiellor.
