Abati i Familjes së Shenjtë Bigorski
Peshkopi z. Parthenij

Plaku dhe Abati i Bigorskit, Peshkopi Antaniski z. Parthenij (Fidanovski) u lind më 29 tetor 1970 në Manastir, në një familje ortodokse maqedonase, e cila ushqeu me zell vlerat tradicionale të krishtera, si dhe shpirtin atdhetar e liridashës. Që në fëmijërinë e hershme, i mbushur me dashuri të fortë për Zotin, e nisi rrugëtimin shpirtëror, fillimisht në shkollën e mesme teologjike “Shën Klimenti i Ohrit” në Draçevë të Shkupit. Më pas, i shtyrë nga etja për njohuri më të mëdha shpirtërore, diplomoi në Fakultetin Teologjik Ortodoks në Shkup, me temën e diplomës kushtuar Shën Gjon Pararendësit dhe Pagëzorit.

Megjithatë, madhështia e Zotit donte ta njihte atë edhe më drejtpërdrejt dhe më thellë me përvojën shpirtërore dhe monastike ortodokse, duke e çuar në manastirin Gregorian në Mali i Shenjtë, ku ai banon për ca kohë, nën drejtimin e urtë shpirtëror të tani të ndjerit Plaku Georgij Kapsanis, abati grigorijan. Duke trashëguar bekimin e tij, pas kthimit në atdhe, në fund të korrikut 1995, djali i ri 24-vjeçar nga Manastiri, Zoran Fidanovski, me bekimin e mitropolitit kompetent të Dibrës dhe Kërçovës z. Timotej e fillon përkushtimin e tij monastik për ripërtëritjen dhe vazhdimin e traditës shpirtërore shekullore në tempullin e lashtë ortodoks maqedonas – manastirin Bigorski. Kjo ripërtëritje shpirtërore ishte më se e nevojshme, sepse pas vdekjes së murgut dhe abatit të fundit, atë Spiridonit, në vitin 1948, jeta monastike në Bigorski u shua plotësisht, dhe adhurimi u ndërpre. Tempulli i Shën Gjon Pararendësit ishte krejtësisht i braktisur dhe i papastër, konaku i Pallatit të Poshtëm – vetëm një ndërtesë e ndërtuar në mënyrë të parregullt, Pallati i Sipërm në gjendje të keqe, nuk kishte instalim të duhur elektrik ose rrjet të ujësjellësit, e as kushte elementare të jetesës. Spiritualiteti ishte plotësisht i vdekur.

Atë Parthenij u shugurua (u bë murg) më 5 gusht 1995, në prag të kujtimit të martires së shenjtë Kristinës, nga ana e mitropolitit z. Timotej. Të nesërmen, pasi pranoi prerjen e flokëve, u shugurua dhe u bë dhjak, dhe po atë vit, më 9 gusht, në tempullin e Ohrit të Nënës së Shenjtë Perivlepta – gjithashtu edhe për hieromonk. Vitin e ardhshëm, në festën e Lindjes së Shën Gjon Pagëzorit, u shugurua abat dhe në vitin 1998 u dekorua me një kryq gjoksi, me dinjitetin arkimandrit.

Urtësia e mendimit të Zotit që i udhëzon dhe udhëheq të gjitha gjërat drejt shpëtimit të racës njerëzore, në kujtimin e Apostujve të Shenjtë të lavdishëm dhe të lartësuar Petar dhe Pavlle, në atë verë Zotit të vitit 2020, tregoi edhe një herë filantropinë e tij verbuese. Përkatësisht, tempulli i lashtë dhe i lavdishëm i Urtësisë së Zotit, qendra katedrale e kryepeshkopëve të Ohrit, dëshmitari i paprekshëm i historisë sonë kishtare – u bë nikoqiri dhe monumenti i një ngjarje tjetër të paperëndishme. Në një festë mbarëkombëtare shtetërore dhe kishtare, në Shën Sofinë e Ohrit, ati ynë i dashur shpirtëror, plaku dhe abati Parthenij mori mbi supe kryqin e shërbimit apostolik dhe u bë vajosja në gradën më të lartë priftërore – episkopale, duke bartur titullin peshkopi Antaniski, sipas qendrës dikur të famshme, Antanija.

Me ardhjen e abatit Parthenij në manastir, pas një periudhe të gjatë vdekjeje shpirtërore dhe shkretimi material të Familjes gjatë regjimit të mëparshëm shoqëror, filloi ringjallja e jetës së ndërprerë monastike. Duke ditur se ripërtëritja shpirtërore e çdo manastiri fillon, mbi të gjitha, me përtëritjen e jetës liturgjike, atë Parthenij vendos ciklin e rregullt të adhurimit ortodoks, sipas kushtetutës dhe rendit të adhurimit si në Mali i Shenjtë. Vëmendje të veçantë i kushton vigjiljeve bujare dhe solemne për festat e mëdha, veçanërisht përjetimit të bekuar dhe të paharrueshëm shpirtëror të Rigjalljes së Krishtit, i cili që nga viti 2009 është pasuruar me pritjen e zjarrit të Bekuar. Me gjithë këtë peshkopi Parthenij krijon tokë pjellore për lindjen sipas Krishtit të shumë të rinjve, të cilët shohin në manastir një shpresë të re dhe një rrugëdalje nga moskuptimi i ekzistencës moderne. Në një kohë të shkurtër shihen frytet e para shpirtërore: vëllazëria shumohet dhe sot ka gati tridhjetë anëtarë dhe është një nga vëllazëritë më të mëdha manastike në Ballkan. Sigurisht, dhurata dhe bekimi më i veçantë dhe më i çmuar i Zotit për Familjen e Shenjtë Bigorski është ripërtëritja e udhëheqjes shpirtërore ortodokse, e cila është kurora e jetës së krishterë. Plaku Partheniј, përveç Familjes Bigorski, sot është udhëheqës shpirtëror i tre manastireve të tjera: manastirit në Rajçicë, kushtuar Martirit të Shenjtë Georgij Fitimtari, manastirit “Shpallja e Nënës së Shenjtë” – E pastërtadhe “Martiri i Shenjtë Georgij Fitimtari”, në Knezhinë të Kërçovës. Vazhdimësia monastike e këtij të fundit vazhdoi pikërisht pas zotimeve të tij, dhe me kërkesë të Mitropolitit z. Timotej.

Ndërkohë nuk munguan as frytet e ripërtrirjes materiale. Për pak më shumë se dy dekada punë të pandërprerë, atë Parthenij dhe vëllazëria e tij sipas Krishtit, me ndihmën e Zotit, arrijnë jo vetëm të rikthejnë shkëlqimin dhe bukurinë e vjetër të manastirit, por edhe të rrisin më tej begatinë e shtëpisë së Zotit. Duke u angazhuar plotësisht në punën për rikthimin e dinjitetit të dikurshëm të shenjtërores së Bigorskit, abati Parthenij vazhdon misionin e paraardhësve-abatëve të tij të lavdishëm. Si fryt i përkushtimit dhe përpjekjeve të tij, fillimisht në vitin 2001, në atë kohë veçanërisht të vështirë dhe të pasigurt, toka (prona) e manastirit u ripërti plotësisht dhe u ringjall shpirtërisht – manastiri femëror kushtuar Martirit të Shenjtë Georgij Fitimtari në fsh. Rajçiicë, ku sot dymbëdhjetë murgesha janë asketë. Vetëm dy vjet më vonë, së bashku me vëllazërinë monastike, filloi një projekt kompleks dhe të mundimshëm: rindërtimin e plotë dhe rikthimin e pamjes autentike të Pallatit të Poshtëm – konakun i cili u shkatërrua nga zjarri në vitin 1912. Vepra e tij u kurorëzua në vitin 2006, me shenjtërimin solemn të godinës së re të bukur. Pas kësaj vepre, abati Parthenij iu përkushtua një sipërmarrjeje të re ndërtimi. Në vitin 2009, për shkak të një komplikimi rrethanash, përfshirë zjarrin e madh në Pallatin e Sipërm, filloi ndërtimi i një konaku të ri, të quajtur Pallati Lindor. Në të njëjtën kohë, po bëhet restaurimi autentik i Pallatit të Sipërm të djegur, nën vëzhgim të atit Parthenij, i cili nuk lejon asnjë shmangie nga arkitektura e mëparshme, e vetmja arkitekturë e konakut që u shkatërrua nga zjarri. Pas pesë vitesh ndërtime intensive, rezultatet janë të dukshme në pamjen e njohur të konakut të ri, i cili u ndërtua mbi muret e vjetra që i mbijetuan zjarrit. Ndërkohë, peshkopi Parthenij angazhohet në sipërmarrje të reja ndërtimi, si tempulli mbresëlënës prej druri kushtuar Shën Serafimit të Sarovit në skitin (manastirin e vogël) pranë kopshtit të manastirit, ndërtimi i një tempulli të bukur të stilit bizantin në fsh. Rostushe, kushtuar Shën Marisë, si dhe toka- prona e re e manastirit “Shën Kirili dhe Metodi” në fsh. Bitushe, ku abati me shpirtin e tij vizionar përgatit një vend për edukimin shpirtëror të më të rinjve.

Por një rëndësi të pakrahasueshme më e madhe se përpjekjet ndërtimore është misioni i tij shpirtëror dhe shoqëror, i zbatuar me intensitet të pashuar gjatë dy dekadave të fundit. Si një udhëheqës shpirtëror me përvojë dhe të mirëarsimuar, atë Parthenij, me vetëmohimin dhe sakrificën më të madhe për të tjerët dhe për atdheun, u angazhua në këtë detyrë të vështirë, por fisnike, duke ndihmuar mijëra shpirtra nga Maqedonia e më gjerë për të gjetur ngushëllim, paqe dhe zgjidhje për problemet jetësore në epokën tonë moderne të krizës së madhe shpirtërore dhe rënies së përgjithshme të vlerave morale. Falë ndriçimit shpirtëror dhe veprimtarisë aktive baritore e humanitare të atë Parthenij, numri i familjeve dhe individëve që janë shpëtuar dhe larguar nga pragu i rrënimit është shumë e shumë më i madh. Misioni i peshkopit Parthenij është veçanërisht i rëndësishëm për të ndihmuar njerëzit, mbi të gjitha, brezat e rinj, të cilët kanë rënë pre e veseve të rënda të varësisë nga droga, alkooli, bixhozi etj. Qindra e qindra shpirtra të rinj, jo vetëm që arritën të çlirohen nga kthetrat e shkatërimit dhe vdekjes, por edhe të rehabilitohen e risocializohen plotësisht dhe kështu të bëhen pjesëtarë të dobishëm të shoqërisë sonë. Kujdesi i peshkopit Parthenij për këta shpirtra nuk ndalet as pas largimit të tyre nga manastiri. Ai mban kontakte të rregullta me ta dhe vazhdon t’i ndihmojë në çdo mënyrë. Shumë prej tyre falë tij janë bërë njerëz të shëndetshëm e të moralshëm, kanë krijuar familje dhe kontribuojnë për të mirën e përbashkët të komunitetit.

Peshkopi Parthenij, me kujdesin dhe dashurinë e tij atërore, mbulon edhe ata të cilëve gjendja e vështirë financiare iu pengon ta vazhdojnë arsimin. Dhe falë kontakteve të tij të mira me komunitetin monastik të Sveta Gorës, si dhe me personalitete të shquara kishtare nga Kisha Greke, tashmë dhjetëra nxënës dhe studentë tanë kanë studiuar dhe po studiojnë në Fakultetin e njohur të Teologjisë në Universitetin “Aristotelis” në Selanik. Të gjithë kontribuojnë në afirmimin e vendit tonë dhe të Kryepeshkopatës së Ohrit të ripërtrirë në pamjen e KOM-it, në Greqinë fqinje dhe më gjerë. Rëndësi të madhe për promovimin e vendit dhe kulturës sonë, por edhe të kishës sonë të shenjtë ortodokse në luftën për njohjen e autoqefalisë, kanë marrëdhëniet dhe kontaktet e shumta dhe të mira që peshkopi Parthenij ushqen, jo vetëm me Sveta Gora Atonska dhe kishën Greke, por edhe me kishat Ekumenike, Bullgare, Antiokiane, е Jerusalemit, е Rumanisë, Patriarkanа Ruse e të tjera. Falë këtyre lidhjeve të thella, bota ortodokse tashmë e njeh mirë historinë e çështjes kishtare maqedonase dhe problemin e kahershëm të autoqefalisë së KOM-KO.

Si një dashamir dhe njohës i madh i historisë dhe trashëgimisë kulturore maqedonase, peshkopi Parthenij vazhdimisht përpiqet për afirmimin dhe prezentimin më të madh të tyre. Ai është një nga figurat kishtare më meritore që luftoi për rikthimin e këngës sonë të lashtë ortodokse lindore në tempujt e KOM-KO dhe në institucionet e saj arsimore. Veç kësaj, atë Parthenij qëndron pas organizimit të disa tribunave publike për çështje aktuale shpirtërore dhe shoqërore, botimit të literaturës shpirtërore, redaktimit të web faqes së manastirit… Në mënyrë aktive punon për të promovuar figura të shquara të historisë sonë kombëtare dhe kishtare, si p.sh.: Arkimandrit Anatollij Bigorski Zografski, Peshkop Parthenij Zografski, Arkimandrit Arsenij Bigorski, prift Oventij Fërçkovski etj. Atë Parthenij ishte edhe nismëtari kryesor i kanonizimeve të para të shenjtorëve në KOM-KO.

Dashuria e tij për të bukurën dhe estetikën kontribuoi në pasurimin e skenës sonë artistike dhe kulturore. Përkatësisht, me iniciativën dhe me përpjekjet e tij, në vitin 2012, për herë të parë në historinë e muzikës maqedonase, u bë bashkimi i këndimit kishtar lindor me sistemin filarmonik të muzikës perëndimore. Kjo rezultoi me dy koncerte të mrekullueshme shpirtërore në Sallën Universale në Shkup. Koncerti i parë i titulluar “Koncerti shpirtëror i Pashkëve” u mbajt në vitin 2012 dhe atë Parthenij ia kushtoi Kishës sonë Mëmë – Kryepeshkopatës së Ohrit, me rastin e 45 vjetorit të ripërtrirjes së autoqefalisë së saj përballë KOM-it. Koncerti i dytë, ,,Vuajtjet e Zotit”, u mbajt vitin e ardhshëm, 2013, dhe si e ftuar speciale mori pjesë këngëtarja e njohur nga Greqia – Nectaria Karanxi. Atë Parthenij ia kushtoi këtë koncert 1700-vjetorit të Ediktit të Milanos të mbretit të Shenjtë Konstantinit të Madh dhe 1150-vjetorit të Misionit Moravian të mësuesve arsimuesve dhe apostujve të Shenjtë Kirili dhe Metodi. Veçanërisht duhet theksuar se një orkestrim filarmonik kaq i suksesshëm dhe i madh i këndimit kishtar-lindor nuk është realizuar në asnjë vend tjetër ortodoks. Po ashtu, me kërkesë të atë Parthenij, është bërë orkestrimi i disa këngëve kishtare për dinjitet dhe mbarësi më të madhe të Litisë solemne në Strugë, e cila mbahet një ditë pas kujtimit të Shën Gjergjit Fitimtarit (7 maj). Kjo liti tradicionale dhe shekullore strugane, e cila deri para disa vitesh ishte pothuajse tërësisht e shuar dhe e harruar, është ripërtrirë me iniciativën dhe përpjekjet e atë Parthenij dhe është plotësuar me pasurimin e disa elementë të reja, si orkestra, epitafi me lule me reliket e Shën Gjergjit nga manastiri në Rajçiicë dhe të tjerë. Litia e ripërtrirë vitet e fundit është shndërruar në një manifestim të madh dhe të bukur fetar, por edhe kulturor, ku marrin pjesë mijëra të ftuar nga i gjithë vendi dhe jashtë tij. Një traditë tjetër e ringjallur, e cila lulëzimin e saj ia detyron nismës dhe përpjekjeve të abatit të Bigorskit dhe vëllazërisë e motërzimit të tij, është shpallja e Lindjes së Krishtit nëpërmjet të ashtuquajturit – Kortezh i Krishtlindjeve dhe këndimi i këngëve të Krishtlindjeve nga mijëra fëmijë në mbarë Maqedoninë.

Si njeri i paqes dhe i dashurisë për të gjithë njerëzit, pavarësisht nga përkatësia e tyre fetare, etnike dhe racore, peshkopi Parthenij e ngriti manastirin e Bigorskit dhe manastirin në Rajçiicë në qendra të vërteta të bashkëjetesës në rajonin e Mijakut-Rekës të vendit tonë. Me qëndrimin e tij filantropik ndaj të gjithëve, ai arriti ta bëjë manastirin e Bigorskit një faktor të fortë sigurie, stabiliteti dhe bashkëjetese në atë zonë, në mënyrë që ky tempull i shenjtë të bëhet strehë shpirtërore dhe pikë referimi kulturore, jo vetëm për besimtarët ortodoksë, por edhe për Maqedonasit e besimit islam dhe për Shqiptarët etnikë nga Maqedonia, të cilët kanë respekt të madh për manastirin dhe abatin e tij.

Veprimtaria e përgjithshme e Shenjtërisë së Tij – Peshkopit Anataniski z. Parthenij ra në sy nga individë, organizata dhe institucione të shumta, të cilat deri më tani publikisht dhe hapur i kanë dhënë shumë mirënjohje dhe çmime për punën e tij. Kështu, peshkopi Parthenij ka fituar mirënjohje të shumta shoqërore, si: çmimin e qytetit të Manastirit për vepër jetësore “4 Nëntori” (v. 2011); mirënjohjen “Personaliteti i Vitit”, që e ndau “Nova Makedonija”, pas votimit elektronik, në të cilin p. Parthenij fitoi më shumë vota (2012); mirënjohje për humanizëm, dhënë nga Shoqata për Miqësi dhe Bashkëpunim mes Maqedonisë dhe Bosnjës e Hercegovinës “MaBiH” dhe Ambasada e Republikës së Bosnjës dhe Hercegovinës në Maqedoni (2014); dekoratën “Shën Naum Ohridski” nga Dioqeza Dibër-Kërçovë (2015); disa mirënjohje nga Shoqata e Bamirësisë “Samarianin”; çmimet për personalitetin e vitit në disa revista javore dhe portale interneti, çmimi për Vlera të qëndrueshme – çmimi më i lartë i gazetës së shkruar “Bitollski Vesnik” (2018); “Qytetari Europian” – çmimi më i lartë i nderit i Parlamentit Evropian (2018); çmimi “Ilinden” nga shoqata maqedonase “Ilinden” në Tiranë (2019); plaketë falënderimi nga bashkësia lokale në Galiçnik (2019); plaketë mirënjohjeje nga bashkësia lokale në Tresonçe (2019); mirënjohje nga Agjencia e Emigracionit (2021) dhe të tjerë.