Sot Virgjëresha, Fjala e përjetshme,
drejt Shpellës shkon, për të lindur të paimagjinueshmen.
Gëzohu, o Univers, kur dëgjon,
lëvdoje bashkë me Engjëjt dhe me Barinjtë,
Atë që dëshiroi të shfaqet,
Fëmijën e vogël, Perëndinë e përjetshme.
Ndërsa afrohet, të dashurit e mi, festa madhështore, ose siç e quajnë me dashuri Etërit – “Metropolia e festave” – Lindja e Krishtit, nëna jonë e kujdesshme, Kisha, me ngrohtësinë dhe shkëlqimin e himnografisë së saj të frymëzuar dhe me dashurinë e duarve të saj amnore, na përqafon dhe na fton: përgatitni zemrat tuaja për të pranuar Dhuratën Hyjnore, Fëmijën e vogël, Perëndinë e përjetshme. Në këtë periudhë të shenjtë, shërbesa liturgjike e Kishës na fut në misterin e Mishërimit Hyjnor përmes fjalëve të himneve të saj madhështore, të cilat nuk janë thjesht shprehje poetike të bukura, por ikona të gjalla të realitetit qiellor. Ky zë i Kishës na thërret të pastrojmë mendjen dhe zemrën tonë, të heqim barrën e përditshmërisë, të zbathim këpucët e ngutjes dhe të zhurmës, dhe të qëndrojmë përpara Shpellës së Betlehemit me dridhje dhe gëzim, si barinjtë dhe dijetarët, të gatshëm për të pranuar Foshnjën Hyjnore.
Kondaku i kushtuar festimit të Lindjes së Krishtit është një nga margaritarët më të bukur të himnografisë romake dhe ka zanafillën e tij në epokën e artë të poezisë kishtare. Ai ka të ngjarë të jetë krijuar në Kostandinopojë, në shekullin e 6-të, një kohë kur Kisha, përmes himnografëve të saj, si Shën Romani Melodi dhe pak më vonë Shën Joan Damaskini, zbulonte thellësitë e pafundme të Zbulesës Hyjnore dhe i përcillte ato me një shprehje poetike jashtëzakonisht të frymëzuar. Si një nga format më të larta të himnografisë kishtare, kondaku përbëhej nga disa pjesë (18-24 strofa – ikose, me pjesë hyrëse – kondake dhe refrene), të cilat ishin të organizuara saktësisht dhe ritmikisht, si në përmbajtje, ashtu edhe në formë. Si një krijim poetik dhe liturgjik, kondaku përfaqëson, në të vërtetë, një ikonë me fjalë dhe fton këngëtarët dhe dëgjuesit jo vetëm të marrin pjesë në përmbajtjen e himnit, por edhe të përjetojnë të vërtetat dhe lartësitë e tij shpirtërore.
Këtu do të shqyrtojmë vetëm pjesën hyrëse të kondakut të parafestës së Krishtlindjes, e cila është krijuar si një dritare poetike dhe teologjike në misterin e Mishërimit, me qëllimin për të futur besimtarin në përgatitjen shpirtërore për festën. Në të shohim fuqinë e Shpirtit të Shenjtë, i Cili përmes fjalëve të himnografit, gjallëron gëzimin dhe realitetin e përjetshëm të Lindjes së Krishtit.
“Sot Virgjëresha” – këto fjalë janë të mbushura me një mister të madh hiror dhe fisnik. Virgjëresha Mari, e shenjtë dhe e pastër mbi çdo të krijuar, qëndron si porta përmes së cilës përjetësia hyn në kohë, i Pakrijuari në krijesë, Fjala e përjetshme e Zotit në një botë të përkohshme dhe mëkatare. Fjala “Virgjëreshë” na kujton pastërtinë e pandërprerë dhe të paimagjinueshme të Hyjlindëses, përkushtimin e saj të plotë ndaj Zotit. Ndërsa shprehja kohore “sot” shpall ngjarjen e përjetshme të Mishërimit. “Sot” nuk është thjesht një moment kalendarik; është një “tani” kozmik, një çast në të cilin përjetësia ndërhyn në kohë. Kjo na fton të shohim dhe të jetojmë momentin e kaluar si të tashëm dhe të tashmen si të përjetshme, sepse Zoti i përjetshëm hyn në historinë tonë, duke e shndërruar atë përgjithmonë dhe duke na dhënë potencialin e përjetësisë.
“Drejt Shpellës shkon për të lindur të paimagjinueshmen.” Shpella, një vend i vogël, i varfër, i thjeshtë dhe i errët, bëhet fron i Mbretit të gjithësisë. Ajo nuk është vetëm një pikë gjeografike ose një vendndodhje e zgjedhur rastësisht; ajo është simbol i gjendjes së natyrës njerëzore të rënë, i botës në vetminë e saj, ftohtësinë, errësirën, papastërtinë dhe largësinë. Shpella, një vend ku mbaheshin kafshët, bëhet vendi i Pranisë Hyjnore. Zoti zgjedh të lindë atje, jo në pallatet madhështore të fuqive dhe sundimtarëve tokësorë, por në varfëri dhe përulësi, duke na shpallur dashurinë e Tij që i kapërcen të gjitha kriteret tokësore të madhështisë.
Lindja e Zotit Krisht në shpellë është një thirrje për të rishikuar vlerat dhe veprimet tona. Ndërsa bota synon luksin dhe rehati, konsumizmin dhe hedonizmin, Zoti zgjedh pikërisht atë që njeriu e përbuz – varfërinë, thjeshtësinë, përulësinë. Shpella bëhet një vend i shndërrimit, ku vuajtjet tokësore ndriçohen nga drita qiellore. Ajo që ishte e errët dhe e papastër, tani është e mbushur me praninë e Hyjnisë.
“E pashprehshme” – ky përcaktor shpreh madhështinë e misterit që fjalët tona nuk mund ta përmbajnë. Lindja e Fjalës së përjetshme në hapësirë dhe kohë është një akt që kapërcen çdo logjikë njerëzore. Si mundet Ai që është pa fillim të ketë fillim? Si mundet Zoti i Gjithëfuqishëm të shfaqet si një Foshnjë e pafuqishme? Si mundet i Pakrijuari të bëhet krijesë? Kjo është dashuria e Zotit për botën – një dashuri që nuk mjaftohet me fjalë apo me një gjest të butë, por me një akt të zbritjes së pashprehshme dhe të skajshme. Prandaj, shpella na mëson përulësinë. Ne, që shpesh aspirojmë për lartësitë e lavdisë tokësore, të pasurisë, dijes dhe fuqisë, jemi të ftuar të zhytemi në thellësitë e dashurisë së Zotit. Ashtu si Zoti zbriti në shpellë për të ndriçuar errësirën e saj, edhe ne duhet ta ftojmë Atë në “shpellat” tona – në errësirat e zemrave tona, në frikërat, dobësitë, pritshmëritë, pasiguritë, dëshpërimet dhe mëkatet tona.
Me lindjen në shpellë, Krishti vendos një ndërveprim të fuqishëm midis tokësores dhe qiellores, midis materialit dhe shpirtërores. Ai vjen jo vetëm për të vizituar krijesën e Vet, por për ta shndërruar atë tërësisht. Shpella bëhet një pararendëse e përulësisë së skajshme të Zotit në Golgotën e tmerrshme dhe lavdisë së Varrit të zbrazët të së Dielës së Pashkës së Shenjtë. Ajo që fillon në shpellë, vazhdon në Kryq dhe përfundon me Ngjalljen.
Shpella na flet për një Zot që nuk frikësohet nga dobësia jonë njerëzore, por e përqafon atë. Lindja e Tij e pashprehshme është shpallje e një dashurie që zbret deri në thellësitë më të ulëta të natyrës njerëzore të plagosur, për ta ngritur atë drejt Qiellit dhe për ta bërë pjesëtare të jetës së përjetshme.
“Gëzohu, o Univers, kur dëgjon.” Këtu jemi të ftuar në një gëzim që tejkalon çdo gëzim tokësor. Kjo nuk është thjesht një eufori festive, por një gëzim i thellë dhe i qetë që buron nga ndërgjegjësimi se na vizitoi Lindja nga Lartësitë. Bota, e lodhur nga barra e fajit, mëkatit dhe vuajtjes, si dhe nga frika e vdekjes, ndien përtrirjen që sjell Lindja e Logos-it. E gjithë gjithësia, nga engjëjt te njerëzit, nga shpella te yjet, kremton këtë ngjarje shpëtuese.
“Lëvdoje bashkë me Engjëjt dhe me Barinjtë.” Engjëjt, lajmëtarët e parë, shpallin himnin qiellor mbi Tokë, duke i ftuar barinjtë, njerëz të përulur dhe të thjeshtë në zemër, të bëhen dëshmitarët e parë të Lindjes së jashtëzakonshme. Barinjtë na mësojnë se vetëm me një zemër të thjeshtë dhe me një shpirt të hapur mund ta shohim Zotin. Kremtimi i tyre është kremtimi i mbarë Kishës, e cila sot mblidhet rreth Shpellës së Betlehemit për të përshëndetur dhe për të lavdëruar Shpëtimtarin e lindur.
“Ai Që Deshi të Shfaqej, Fëmija i Vogël, Perëndia i Përjetshëm” Ky varg përmbyllës përmbledh misterin e Lindjes, duke na shpallur paradoksin që kapërcen çdo logjikë njerëzore: Perëndia i Përjetshëm, Krijuesi i gjithësisë, Tvorësi i gjithçkaje të dukshme dhe të padukshme, Ai që është mbi kohën dhe hapësirën, bëhet një Foshnjë – e vogël, e pafuqishme, e mbështjellë me pelena, e varur nga kujdesi njerëzor. Ky është zbritja e pakuptueshme e dashurisë hyjnore, një dashuri që nuk qëndron larg krijesës së Vet, por me një butësi dhe përulësi të jashtëzakonshme hyn në një marrëdhënie të drejtpërdrejtë me të.
“Ai që deshi të shfaqej” – Në këtë shprehje fshihet thellësia e lirisë së Zotit dhe e vullnetit të Tij dashamirës. Zoti nuk detyrohet të vijë në botë; kjo është zgjedhja e Tij, fryt i dashurisë së Tij të përsosur. “Deshi të shfaqej” nënkupton që Lindja e Krishtit nuk është një rastësi, as një proces mekanik, por një akt i vullnetit të lirë dhe zgjedhjes. Ky “shfaqje” është dëshira e Zotit për të qenë pranë krijesës së Vet – njeriut, për ta shpëtuar dhe për ta hyjnizuar.
“Fëmija i Vogël” – Kjo figurë na zbulon Perëndinë në gjendjen e përulësisë më të madhe. Fëmija është një ikonë e pastërtisë dhe mirësisë. Si Fëmijë, Ai nuk sundon me forcë dhe frikë, por me dashuri dhe besim. Fëmija është simbol i pastërtisë, pafajësisë dhe hapjes. Nuk ka asgjë për të fshehur, as qëllime të fshehta; me shfaqjen e Tij si Fëmijë, Zoti na tregon se si duhet të jemi për ta pranuar Atë: si fëmijët, pa maska, të sinqertë, të besueshëm, që gëzohen për të mirën. Si Fëmijë, Krishti çarmatos krenarinë njerëzore. Në vend që të vijë si një Sundimtar i fuqishëm që pushton botën me shpatë, Ai vjen si më i vogli, për të treguar se të fundit janë të parët në Mbretërinë e Tij. Natyra e Tij fëminore është një ikonë e përulësisë që hap dyert e Qiellit.
“Perëndia i Përjetshëm” – Ky shprehje përmban madhështinë e natyrës së Krishtit. Ndërsa natyra e Tij njerëzore bëhet e dukshme dhe e prekshme si Fëmijë, natyra e Tij hyjnore mbetet e pakrijuar, e pakuptueshme, e përjetshme, e padukshme dhe e paarritshme. Krishti nuk pushon së qeni Perëndi kur bëhet Njeri; përkundrazi, me Mishërimin e Tij, Ai bashkon të dy natyrat – hyjnoren dhe njerëzoren – në një. Ky është themeli i shpëtimit tonë, siç thotë Shën Athanasi i Madh: “Zoti bëhet Njeri që njeriu të bëhet perëndi me anë të hirit.”
Shfaqja e Krishtit në botë si Njeri është një dhuratë dashurie që çliron, shndërron dhe krijon një krijesë të re. Në Fëmijën e vogël zbulohet misteri më i thellë: dashuria si themeli i ekzistencës. Ai na mëson besimin dhe mirësinë, sepse Fëmija është i pafuqishëm, dhe pikërisht në atë pafuqishmëri qëndron fuqia më e madhe – fuqia e dashurisë që ka mposhtur botën. Lindja e Tij na thërret të bëhemi të ngjashëm me Të, të kthehemi drejt pafajësisë, thjeshtësisë, pa interesave të fshehta, dhe dashurisë që nuk kërkon të mirën e vet. Ky është rruga e Zotit për njeriun – një rrugë që fillon në grazhd, vazhdon përmes Kryqit dhe përfundon në lavdinë e Ngjalljes.
Kështu, të dashurit e mi, kondaku i parafestës së Lindjes nuk është vetëm një himn, por mbi të gjitha, një ftesë për një shndërrim të thellë shpirtëror. Përmes tij, Kisha na thërret të përgatitemi me përulësi dhe dashuri, me gëzim dhe mirënjohje, për ta pranuar denjësisht Atë që lindi për ne. Në këto ditë të shenjta, le të hapim zemrat tona për Krishtin, t’i ofrojmë Atij shqetësimet, pikëllimet, frikërat dhe gëzimet tona, dhe të ndiejmë dashurinë e pakufishme të Zotit, i Cili u përul për të na ngritur ne në Mbretërinë e Tij të përjetshme. Amin. Gëzuar Lindjen e Krishtit!
†Episkopi i Antanisë, Parthenios, Abat i Manastirit të Shenjtë të Bigorskit (Fragment nga një sinaksë monastike, 29.01.24)
