Toka (prona) Shën Arhangell Gavriill

5 km në veri të fshatrave Modriç dhe Drenok, pranë kufirit me Republikën e Shqipërisë, i cili zbret vetëm 500 m pranë lumit Cërvenicë (lumi Trebishka) dhe rreth 7.5 km në juglindje të fshatit Xhepishte, mbi lokalitetin ,,Tri Çeshmi”, pranë rrugës rajonale Strugë-Dibër, janë mbetjet e manastirit të Shën Arhangell Gavriillit. Në hartën arkeologjike të Republikës së Maqedonisë, vendi, përkatësisht lokaliteti është regjistruar si kishë mesjetare.

ManastirecSot, nga kisha e dikurshme mbetën mureve masivë pjesërisht të rrënuara brenda tempullit së bashku me strukturën e rrëzuar të çatisë. Megjithatë, vërehen plotësisht përmasat monumentale të kishës, ndoshta një nga më të mëdhatë në zonën e Strugës nga koha e mesjetës dhe koha e rindërtimit, nga gjysma e parë e shekullit XX. Ndarja hapësinore dhe arkitektonike e hapësirës së brendshme vihet re më së miri përmes konceptimit unik të hapësirës së naosit dhe altarit, si dhe ndarjes së tij funksionale në një hapësirë absidaletë ndarë nga sipërfaqet e mureve prej guri dhe kalimet e harkuara drejt proskomedisë dhe dhjakut.

Shihen plotësisht përmasat monumentale të kishës, ndoshta një nga më të mëdhatë në zonën e Strugës

Manastiri i Shën Arhangell Gavrillit u rindërtua midis viteve 1930 dhe 1932, pasi u ,,shkatërrua plotësisht nga pushtuesit aziatikë” disa vite më parë. Manastiri deri në çati ishte i ndërtuar me gurë, çatia ishte me tjegulla, kisha ishte 23 metra e gjatë dhe 15 metra e gjerë. Tavani ishte me llaç gëlqereje dhe në kishë kishte një ikonostas prej druri.

Manastiri kishte prona të mëdha, kufijtë e tij shtriheshin në veri deri në lumin Drini i Zi, në perëndim deri në kufirin shtetëror me Shqipërinë, në veri deri në lumin Cërvenicë dhe në jug deri në pyllin komunal. Krahas kësaj prone, manastiri në afërsi të tij zotëronte, 1 hektar e 50 hektarë drithëra dhe një parcelë pemishte 30 hektarë.

Jeta monastike vazhdoi vazhdimisht për shumë vite, deri në djegien e tij në vitin 1944.

Manastiri kremtoi në festën e Shën Arhangell Gavrillit, 13/26 korrik.

Në ditën e lavdisë së manastirit, frekuentimi më i madh ishte nga vendet përreth, Jabllanica, Nerezi, Bezheva, Piskupshtinë, Llukovë, Modriqi, Drenoku, Xhepishtja dhe qyteti i Dibrës. Sipas vendasve, atë ditë mblidheshin me mijëra njerëz.

Pas shpërbërjes së Jugosllavisë Mbretërore, manastiri ra nën udhëheqjen e Komunës së Manastirecit, por tashmë nën pushtimin italian. Gjatë kësaj periudhe, murgjit u larguan nga manastiri dhe të gjithë kujdesin për të e bënin priftërinjtë e fshatit Modriq dhe Drenok. Prifti i fundit që ka shërbyer në manastir në vjeshtën e vitit 1944 është Millan Jovanoski nga fshati Modriq, dhe në fund të vitit 1944, manastiri u dogj dhe u plaçkit.

Gjatë zjarrit, fshatarët nga Modriqi dhe Drenok u përpoqën ta shuanin, por e vetmja gjë që arritën të shpëtonin ishin disa ikona, të cilat më pas u sollën në fshat Modriq. Fshatarët e Modriqit ndërtuan një kishëz prej druri në vendin e quajtur Napreslok, të cilin ia kushtuan Shën Arhangell Gavrillit dhe ku i vendosën ikonat. Në pranverën e vitit 1971, kapelës iu vu zjarri, gjatë së cilës u dogjën ikonat e ruajtura nga Manastireci.

Më 26 korrik 2000, peshkopi i Dibrës dhe Kërçovës z. Timotej shenjtëroi dhe vuri gurthemelin e Kishës së manastirit të Shën Arhangell Gavrillit i cili është afër kishës së vjetër, por ndërtimi ka mbetur i parealizuar. Në vitin 2014, vëllazëria nga manastiri Bigorski Shën Gjon Pagëzori me një akt denacionalizimi ia ktheu pronën në posedim dhe shpresojmë që së shpejti në zonën tonë të mbijë një tempull tjetër ortodoks.

Prifti m.r Riste Naumoski