Gëzimi i koncilit në Imbros dy ditë më parë, për përkujtimin e Atit tonë të Shenjtë Kiril Kryepeshkopit të Aleksandrisë dhe për festën e emrit të Lartëshenjtërisë së tij Mitropolitit të Imbros dhe Tenedos z. Kirilit, vazhdoi edhe dje, të premten, me kurorën e unitetit kishtar – Eukaristinë Hyjnore. Ai sekret i besimit, sekret i unitetit, sekret mbi të gjitha sekretet, u shërbye në tempullin e shenjtë mitropolitan të Festës së supozimit të Shën Marisë në afërsi të Mitropolisë së Imbros. Me Liturgjinë e Shenjtë drejtoi kremtori Mitropoliti z. Kirili, ndërsa iu bashkangjitën edhe Jerondi dhe Abati ynë, peshkopi Antaniski z. Partenij, me etërit Arkimandritë, hieromonarkë dhe hierodeaknë nga Familja jonë e Shenjtë, si dhe Arkimandrit z. Grigorij i Imbros. Liturgjia e Shenjtë dhe Hyjnore ishte një rrugëtim i vërtetë shpirtëror nëpër bukuritë e unitetit që dekada më parë ishte e pamundur as të imagjinohej e aq më pak të përjetohej.
Në fund të Liturgjisë së Shenjtë, Mitropoliti z. Kirili tha një fjalim falënderimi, me plot dashuri të Krishtit:
„,,I shenjti peshkop Antaniski, z. Partenij,
Të nderuar etër,
Të nderuara murgesha dhe të dashur vëllezër e motra,,
Sot në Ungjill, kur një nga apostujt i kërkoi Krishtit të ulej në të djathtë ndërsa tjetri në të majtë, njëri të kishte këtë pushtet, tjetri atë pushtet, Ai u tha: Ju jeni drita e botës. Mos kërkoni gjë tjetër veçse të jeni dritë për botën. Kisha e dëgjoi këtë, shenjtorët tanë e dëgjuan. Dhe ata u bënë vërtet drita e botës.
Ashtu siç është drita e të lavdëruarit dhe të nderuarit të sotëm të Shën Kirilit, Patriarkut të Aleksandrisë. Atë i madh dhe ndriçues i Kishës sonë. Jeta e tij ishte një martirizim. Martirizimi vullnetar për dashurinë e Krishtit. Në kohën e tij kishte shumë herezi. Një herë ai u rrah aq keq nga një grup murgjsh heretik , saqë nëse nuk do të kishin menduar se kishte vdekur, do të vazhdonin ta rrihnin derisa të vdiste. Ai, siç thashë, kaloi një jetë martire. Por gjithashtu ishte ai, i njëjti që kryesoi Koncilin e Tretë Ekumenik në Efes, një qytet i cili gjendet pak në jug prej këtu. Pra, atje në Koncil, ai luftoi fort për personalitetin e Nënës së Shenjtë. Dhe kur për herë të parë në atë Koncil u miratua termi ,,Shën Maria” për Më të Shenjtën – për Atë që lindi Zotin dhe jo vetëm njeriun – Shën Kirili u ngrit në këmbë dhe këndoi atë që kënduam ne pak më parë, duke shkëputur pjesë të Ungjillit dhe kompozimi i himnit me mësimin dogmatik të Kishës sonë: ,,Virgjëresha Mari”. Ai vetë e shtoi fjalën ,,Virgjëresha” dhe në vazhdim këndoi urimin e Kryeengjëllit Gabriel: ,,Gëzohu, e mëshirshmja Mari, Zoti është me Ty! E bekuar je ti midis grave dhe I bekuar është fryti i barkut Tënd. Në fund ai shtoi: ‘sepse e linde Shpëtimtarin e shpirtrave tanë’. Kontributi i tij në teologjinë dogmatike të Kishës sonë është i madh, sepse të gjitha dogmat ortodokse të Kishës sonë, që nga koha e Këshillit të Tretë të Madh, të Shenjtë dhe Ekumenik, janë ndërtuar mbi nënshtrimin e Kirilit.
Ai ishte një shenjtor i madh veçanërisht për shkak të përulësisë së tij afatgjate. Nën ndikimin e dajës së tij, Patriarkut Teofil të Aleksandrisë, ai nuk e pranoi Shën Krizostomin si shenjtor. Por pas një vegimi që i zbuloi Nëna e Zotit, ai pranoi shenjtërimin e Shën Krizostomit, kështu që shkoi me përulësi, mori omoforin e Shën Krizostomit dhe e vuri në kokën e tij. Dhe duke qenë se ai deri atëherë kishte vuajtur vazhdimisht nga migrena e tmerrshme, pasi e bëri këtë, ai u shërua. Prandaj piktorët ortodoksë në kishën tonë, me të njëjtën ngjyrë që lyejnë omoforin e Shën Gjon Krizostomit, e lyejnë me të njëjtën ngjyrë kapelën që mban Shën Kirili. Është ai që ka shkruar shërbesën për të Premten e Madhe, në Epitaf. Ai la shumë shkrime teologjike dhe prandaj Kisha e quan të Madh.
Duke e përkujtuar, pra, sot këtë ndriçues të madh, Shenjtorin që u bë drita e botës, e ndjej të nevojshme të falënderoj Patriarkun Ekumenik z. d. Bartolomeun, për gjithë kujdesin dhe dashurinë e tij atërore me të cilën ai përqafon hiçin tim. Dhe falënderoj Zotin e Shenjtë dhe Patriarkun që më dërgoi këtu, në vendin ku ai lindi, për t’i shërbyer Kishës së Krishtit dhe romakëve të paktë, por në të njëjtën kohë, të panumërueshëm ortodoksë.
Falenderoj anëtarët e bordit të kishës sonë, psaltët e shenjtë, njerëzit këtu, për bashkëpunimin e tyre në shërbimin e Zotit në këtë vend të shenjtë.
Sot kam rastin, para gjithçkaje dhe para gjithëkujt, t’ju falënderoj Ju, Lartëshenjtëria Juaj, siç thashë edhe dje, së bashku me sinodin tuaj, klerikët, murgjit, murgeshat dhe besimtarët nga Maqedonia e Veriut, të cilët erdhët këtu për të festuar dhe për tu gëzuar bashkë me ne, duke paralajmëruar gëzimin e madh që do të keni nesër në takimin për kremtimin e festës së emrit të Patriarkut tonë.
Nuk do të shtoja më shumë, sepse koha po kalon, dhe më duhet t’jua jap fjalën, i shenjtëruar. Zilja e shkollës më kujtoi se duhej të mbaroja. Dua t’ju falënderoj nga zemra dhe t’ju them edhe një herë se është një bekim i madh që u takuam dhe u lidhëm me ju dhe të gjitha familjet tuaja të shenjta.
Ju lutem t’ia përcjellni dashurinë tonë Kryepeshkopit dhe Sinodit të Kryepeshkopatës së Ohrit dhe dëshirojmë të vijmë sa më shpejt në momentin e bekuar kur në Shën Sofia të Ohrit, Patriarku ynë i Shenjtë do të japë Tomosin për autoqefalinë e kishës suaj, që gëzimi të përmbushet në tërësi.
Në shenjë mirënjohjeje do të më lejoni të japim disa dhurata në mënyrë simbolike, fillimisht juve, pastaj etërve dhe murgeshave, në mënyrë simbolikike dhe reprezentative për dashurinë Tuaj të madhe, por edhe për dhuratat e tjera që na keni dhuruar.
Faleminderit dhe duam që edhe më tej të na vini në Imbros, sepse ju duam dhe duam t’ju shohim më shpesh këtu, prania juaj na gjallëron.”
За возврат, нашиот Старец Епископ г. Партениј се обрати со пригодно слово, честитајќи му го уште еднаш именденот на широкоградиот и гостољубив домаќин, Митрополитот г. Кирил:
„,,Lartëshentëria Juaj,
Të dashur etër dhe fëmijë të Kishës së Shën Marisë,
Sot përsëri Shpirti i Gjithëshenjtë na mblodhi në unitet për një Rrëshajë tjetër, për secilin në gjuhën e tij, por me një shpirt për të lavdëruar madhështinë e Zotit mbi ne dhe për ta falënderuar Atë për dhuratat e mëdha të besimit tonë të shenjtë e të ndershëm. Fjalë të tilla do të dukeshin shumë të zakonshme dhe sikur të ishin përsëritur shumë herë; por ato nuk shqiptohen thjesht nga buzët tona, por zemra jonë i thotë me zë të lartë, sepse është e tejmbushur nga gëzimi i unitetit. Është plot gëzim të pafund, sepse jo shumë kohë më parë, vetëm një vit më parë, ne që ju flasim nga ky vend i shenjtë, nuk ishim në gjendje të festonim e të gëzonim miqësitë personale në mënyrën përkatëse për të krishterët- Eukaristisë Hyjnore. Ashtu si Jona në balenë, ne menduam se drita e mëshirës së Zotit nuk do të ndriçonte kurrë mbi ne, por ajo kishte prekur zemrën e dhembshur, filantropike dhe të urtë të Patriarkut të Shenjtë Ekumenik, z. d. Bartolomeu, i cili pa përbuzje zgjati dorën dhe na mori në përqafimin atëror. Për dashurinë dhe mundin e tij, ne qëndrojmë këtu para jush dhe me ju, për t’u gëzuar së bashku me vëllanë tonë të dashur dhe pastorin e palodhur të këtij ishulli të shenjtë, të Lartëshenjtëruarin Mitropolitin z. Kirilin.
Duke lëshuar gjuhë zjarri, Shpirti i Shenjtë, i thirri të gjithë në unitet dhe ai uniteti, që sot duket të jetë ideali më i lartë i Kishës, diçka dëshiron, por është vështirë e realizueshme, është praktikisht thelbi dhe baza e ekzistencës së saj. Ajo zbritje e Shpirtit të Shenjtë kishte për qëllim të rivendoste unitetin e lënduar nga mëkati i natyrës njerëzore, për të rregullojë atë që ishte rezultati i pashmangshëm i kotësisë njerëzore, të përfaqësuar tekstualisht dhe metaforikisht nga Kulla e Babilonisë.
Nëse dikush nuk mund ta imagjinonte se si u ndjenë muratorët e Kullës së Babilonisë në atë moment kur Shpirti zbriti dhe ua ngatërroi gjuhët e tyre, kur fytyrat e njohura u bënë të panjohura, kur gojët që deri atëherë kishin folur fjalë uniteti u bënë burim mosmarrëveshjeje – ja, le të shikojë në kohët tona moderne dhe le të shohë kotësinë tonë, mosbindjen tonë, kullat tona të vogla që me ambicie duan të arrijnë deri në Qiell.
Duke i përqendruar të gjitha përpjekjet tona në lartësimin e vetvetes, ne jemi larguar plotësisht nga njëri-tjetri, jemi humbur si delet pa bari. Disa prej nesh, besimtarë të të njëjtit besim, madje vëllezër të lindur, me të cilët hanim bukë së bashku, tashmë janë bërë të huaj krejtësisht, sepse përçmuan traditën e vendosur të Kishës së shenjtë. Ata e kanë refuzuar Shpirtin e Perëndisë në përpjekjet e tyre të kota për të ndërtuar një kishë që, në qendër të kultit të tyre në vend të Zotit, do të kenë imazhin e tyre dhe idhujt që kanë ndërtuar për veten e tyre. Idhujt e pushtetit, idhujt e parasë, idhujt e kombit, idhujt e shtetit politik, idhujt e barazisë jo të shëndetshme, teorizuese, racionalizuese dhe relativizuese.
Доколку во светот соперништвото може да роди иновативност и да биде корисно за оние кои спорат, доколку спорат доблесно, во Црквата не смее да има непријателство и спротивставени табори, зашто еден е Патот, една е Вистината, еден е Бог и една е Верата. Од житијата на мачениците знаеме дека Бог се сведочи докрај и од житијата на Светите Отци знаеме дека Верата се брани без компромис.
Një nga viktimat e atij relativizimi është eklesiologjia e Kishës së Shenjtë, e cila në kohën tonë lëndohet pa mëshirë dhe sakrifikohet në altarin e fuqisë së shenjtë dhe të kombit, që nga ana tjetër bazohet në kufij dhe ndarje që nuk janë vendosur nga Zoti dhe natyra, por nga vetë njeriu, sipas kritereve njerëzore. Shohim se si në kohën tonë, Kisha e vetme Каtedrale është shëndërruar në një federatë kishash lokale të pavarura, të cilat shpesh do të gjejnë më shumë fije diversiteti sesa të gjërave të përbashkëta. Bindja, e cila ekziston në çdo nivel të hierarkisë kishtare, paradoksalisht nuk vlen për shkallën e saj më të lartë – një federatë të tillë nuk i nevojitet një Hierark i Parë për ta koordinuar dhe unifikuar. Privilegjet e Patriarkut Ekumenik, të vendosura dhe të përcaktuara nga kanunet e Koncileve Ekumenike, të plotësuara dhe të shpjeguara më tej nga Etërit suprem të Kishës, u bënë të tepërta, të panevojshme dhe të papranueshme për dhjetëra papë të vegjël në çdo cep të universit.
Nëse rivaliteti në botë mund të lindë inovacion dhe të jetë i dobishëm për ata që kontestojnë, nëse kontestojnë me virtyt, në Kishë nuk duhet të ketë armiqësi dhe grupe kundërshtare, sepse ka një Rrugë, një të Vërtetë, një Perëndi dhe një Besim. Nga jeta e martirëve ne e dimë se Zoti dëshmon deri në fund dhe nga jeta e Etërve të Shenjtë dimë se Besimi mbrohet pa kompromis.
Dhimbjet dhe mundimet e Shën Kirilit të Aleksandrisë për besimin ishin të mëdha dhe dashuria e tij për Zotin-njeri dhe Nënën e Zotit i tejkaloi fuqitë e tij njerëzore dhe e bëri të mundur që të bëhej shtyllë e dogmave kishtare. Por le të vëmë re diçka që nuk është thjesht një detaj, por një faqe e tërë e jetës së Kirilit… Meqenëse të gjithë njerëzit, madje edhe shenjtorët, nuk janë imunë ndaj dobësive njerëzore, kështu edhe Shën Kirili, i nxitur nga xhaxhai i tij Teofili i Aleksandrisë thjesht për arsye personale, dhe jo për arsye dogmatike, ai kishte një urrejtje të madhe për Shën Gjon Krizostomin, Patriarkun e Kostandinopojës dhe nuk donte ta përmendte, as të gjallë e as të ndjerë. Por Shën Maria, dashuria e së cilës ia kishte mbushur zemrën, nuk donte që shërbëtori i saj besnik të vdiste, por iu shfaq në festën e tij, duke pasur Shën Krizostomin në të djathtë të saj. Pas këtij vegimi, ai u pendua dhe më pas u bë një nga mbështetësit më të mëdhenj të veprës së Patriarkut të Shenjtë të Kostandinopojës.
Prandaj, le t’i lutemi Shën Marisë dhe Shën Kirilit të Aleksandrisë, që të gjitha zemrat e atyre që për arsye personale dhe të kota nuk duan të përmendin pasardhësin e Shën Gjon Krizostomit, sepse në lajthitje të tyre nuk e kuptojnë se Froni i Parë i Universit nuk mund të ndahet, por vetëm që ata të shkëputen prej tij.
Zoti të rivendosë unitetin e plotë të Kishës dhe të mbledhë të gjithë fëmijët e tij së bashku.
Edhe një herë dua të falënderoj pastorin e shenjtë, Mitropolitin e Imbros dhe Tenedos, z. Kirilin, për nderin e madh që na bëri gjatë qëndrimit tonë në këtë vend të bekuar, i cili u kurorëzua me këtë festë të shenjtë liturgjike, dhe përsëri i uroj shumë vite të bekuara!”.
Në fund të fjalëve të thëna shpirtërore dhe ndriçuese, të cilat derdhën bekim nga qielli mbi dëgjuesit dhe ,,kur e dëgjuan atë, zemrat e tyre u gëzuan” (Vepra 2,37), peshkopët e shenjtë, në frymën e dashurisë dhe unitetit, i dhanë njëri-tjetrit enkolpitë e peshkopit në kujtim të festës së parë historike të Imbros, me rastin e ditës së emrit të Mitropolitit të Imbros. Ai gjithashtu arkimandritëve të familjes sonë u dhuroi një kryq arkimandriti dhe Jerondëve të dy manastireve të grave një ikonë si kujtim lutjesh. Nikoqiri ynë në këto dy ditë nuk la pa përgatitur sofra të pasura dashurie për murgjit, murgeshat dhe besimtarët e shumtë.
Qofshin të shumta dhe të bekuara vitet e Lartëshenjtërisë Mitropolitit të Imbros dhe Tenedos z. Kirili!
