Fjalimi i Lartshenjtërisë së Tij, Peshkopit Antaniski z. Parthenij, në shërbesën e adhurimit të kësaj mbrëmjeje për nder të Shën Martirit të Madh Gjergj Fitimtarit në tokën Bigoriane në Rajçicë, thënë më 5 maj 2023, vera e Shpëtimtarit.
Etër të ndershëm,
Të dashur vëllezër murgj dhe motra murgesha,
Të dashur të pranishëm,
Fillimisht falenderoj Arkimandritët Atë Mateun dhe Atë Kerubin nga Kisha e Greqisë, të cilët bënë një sakrificë të tillë dhe udhëtuan gjer këtu, në mënyrë që së bashku të kremtojmë dëshmitarin e madh të Krishtit, Martirin e Madh të Shenjtë dhe të Lavdishëm Gjergj Fitimtarin. Festimi i kujtimit të tij për ne do të zgjasë tre ditë, duke filluar sonte, e duke përfunduar në Strugë, me litinë tradicionale nëpër qytet me reliket e tij të shenjta dhe ikonën e tij mrekullibërëse.
Mendoj se të gjithë ne të pranishmit këtu ndjemë një butësi të thellë kur Atë Herubimi, me zërin e tij të bukur e këndoi këtë këngë kishtare aq prekshëm sa Etërit parashikuan se do të këndohej sërish sonte, gjatë dedikimit të Javës së paqësoreve. Domethënë, ju e dini se sipas kalendarit të pashkëve, java e kaluar iu kushtua grave paqësore, si dhe Jozefit nga Arimateu dhe Nikodimit – personat kryesorë që kryen varrimin e nderuar të Krishtit. Disa prej jush mund të kujtojnë se të Premten e Madhe, kur varrimi i Krishtit kryhet në mënyrë liturgjike në shërbimin e mbrëmjes, ndërsa qefini i shenjtë me trupin e Jezusit nxirret nga altari i shenjtë dhe vendoset në epitafin e dekoruar me lule, këndohet një krijim i mrekullueshëm poetik e kompozuar me zërin e pestë bizantin. Në këtë poezi lirike, himnografi i kishës vendos fjalë prekëse në gojën e Jozefit dhe Nikodemit, teksa ata vetë i drejtohen Krishtit gjatë varrimit. Sonte, Atë Heruvimi, i cili e këndoi këngën me aq dashuri e përkushtim, më solli përsëri në atmosferën e asaj dite madhështore dhe të shenjtë, të së Premtes së Madhe, në të cilën u bënë vepra të tmerrshme, të mëdha dhe të lavdishme për shpëtimin tonë. Ato vepra janë të lidhura në mënyrë mistike me të gjithë shenjtorët dhe me secilin prej nesh veç e veç. Sepse, po të mos ishte e Premtja e Madhe, nuk do të kishte as Ringjallje. Tani më lejoni të lexoj këtë poezi/këngë, i cili për shekuj e ka prekur Kishën e Zotit dhe që së fundmi është përkthyer në maqedonisht nga Atë Jovan Takovski, i cili ndëroi jetë para pak kohësh:
„Ty që vishesh me dritë sikur me veshje,
Jozefi me Nikodimin të zbriti nga pema dhe duke të parë të vdekur,
të zhveshur dhe të pavarrosur, ai qau nga zemra dhe duke vajtuar, tha:
,,Mjerë unë, Jezusi im i dashur, prej të Cilit dielli,
duke të parë Ty në kryq, u vesh në errësirë, toka u drodh nga frika dhe perdja e kishës u gris;
por, ja, tani të shoh ty, që për shkakun tim pranove vdekjen:
si do të Të varros, o Zoti im, apo me çfarë qefini do të të mbështjell?
Me cilat duar do të prek trupin tënd të padjegshëm?
Ose çfarë kënge do të këndoj për shkuarjen Tënde, i Mëshirshëm?
Unë përlëvdoj vuajtjet e Tua, përlëvdoj varrimin Tënd me Ringjallje, duke thirrur:
Zot, lavdi Ty! “
Pra, sot Kisha na kujtoi sërish këto fjalë drithëruese të së Premtes së Madhe, të grave paqësore, të Jozefit dhe të Nikodimit, që kryen veprën e lavdishme të varrimit të Krishtit, por para së gjithash dhe mbi të gjitha – na kujtuan dashurinë dhe mirësinë e pakufishme të Perëndisë, sakrificën që Biri dhe Fjala e Perëndisë vuajti për ne, vuajtjet e Tij dhe më në fund Ringjallja, për hir të shpëtimit tonë.
Ndërsa, sonte kremtojmë një aset të madh të Krishtit, të cilit nga Kisha iu dha epiteti Martiri i Madh dhe Fitimtari. Ai është dëshmitar i padiskutueshëm i Kryqit dhe i Ringjalljes së Krishtit. Si përfundim, të gjithë shenjtorët, të dashurit e mi, janë dëshmitarë të kryqit dhe të Ringjalljes. Të gjithë ata, duke mbajtur kryqin e veprës dhe privimet e vuajtjet vullnetare, u bënë pjesëmarrës në Kryqin e Krishtit, e më pas edhe në Ringjalljen e Tij. Dhe të gjithë ne këtu, secili prej nesh individualisht mbart një kryq të jetës, domethënë, në një masë më të madhe ose më të vogël, duron vuajtje në këtë jetë. Zoti Krisht në Ungjillin e Tij na drejtohet të gjithëve: Në botë do të keni mundime, por merrni zemër, unë e munda botën!. (Gjoni 16,33).
Në personin e Shën Gjergjit mund të shohim një përmbushje të qartë dhe të plotë të këtyre fjalëve. Ai, me besimin e tij në Ringjallje, tërhoqi edhe forcën e tij, përmes së cilës pushtoi botën, mundi frikën e vdekjes dhe duroi të gjitha vuajtjet, duke rrëfyer pa frikë Krishtin Perëndi. Vuajtjet e tij u bënë shembull për shumë vëzhgues mizorë të torturave të tij, kështu që shumë prej tyre u bënë të Krishterë dhe më pas martirë. Dihet se romakët, si popujt e tjerë të lashtë, ishin aq të egër dhe zemërgur, saqë ishte kënaqësi për ta të shihnin dikë duke u torturuar dhe ekzekutuar. Por shumë prej spektatorëve të pranishëm, me bekimin që Zoti i Ringjallur i dërgoi Shën Gjergjit në atë kohë, u shndërruan plotësisht dhe u bënë të krishterë. Midis tyre ishte edhe perandoresha Alleksandra, gruaja e perandorit Diokllecian, torturuesi i egër i të krishterëve. Duke parë vuajtjet e Martirit të Madh të Shenjtë, vendosmërinë dhe dashurinë e tij për Krishtin, ajo personalisht dëshironte të pranonte Krishtin dhe të pagëzohej, së bashku me shumë shërbëtorë të saj dhe dëshmitarë të tjerë të martirizimit. Në fund të fundit, edhe ata vuajtën me lavdi për Krishtin, duke u kurorëzuar me një kurorë martiri.
Po të mos ishte, të dashurit e mi, Ringjallja dhe besimi në të, askush nuk do të kishte vendosur për të heq dorë në mënyrë të tillë nga jeta në këtë botë. Besimi në Krishtin e Ringjallur, shikimi mistik i fytyrës së Tij të adhurueshme dhe të ndritshme në dhomën e fshehtë të zemrës, malli për Të, i dha Shën Gjergjit forcën për të hequr dorë nga gjithçka nga kjo botë. Dhe ai hoqi dorë, me të vërtetë, dhe jo pak. Që në rini u dekorua me trofe të shumtë ushtarakë, u kurorëzua me lavdi, nder e dinjitet, me bukuri e pasuri. Megjithatë, ai i përçmoi të gjitha ato gjëra dhe i konsideroi si asgjë në krahasim me Perëndinë e tij të ringjallur, me të cilin kishte një marrëdhënie të ngushtë në lutje dhe dashuri që në fëmijëri. Bashkimi dhe shoqërimi i tij me Krishtin u zhvillua thellë në zemrën dhe mendjen e tij, të padukshme për sytë e botës. Edhe pse ishte një tribun ushtarak romak, askush nuk e dinte se ai ishte, me besim dhe shpirt, pikërisht mes atyre që ishin veçanërisht të urryer dhe të persekutuar nga shteti romak. Por një herë, kur gjatë kremtimit të një suksesi ushtarak, sipas praktikës dhe tribunës ushtarake, duhej t’u bënte kurban perëndive, u përkul para idhujve të rremë, atëherë Shën Gjergji i rrëfeu mbretit dhe popullit se ishte i Krishterë.
Dhe çfarë bekim i mrekullueshëm nga Zoti i ringjallur! Edhe pse perandori i ofroi nderime të ndryshme, pasuri, famë, madje edhe një fjalë se do ta bënte dhëndrin e tij perandorak, Shën Gjergji i hodhi poshtë të gjitha si hiç, në krahasim me njohjen shumë të rëndësishme të Krishtit Jezus, Zotin e tij, për të cilin ai hoqi dorë nga gjithçka dhe e konsideroi çdo gjë të kotë, vetëm për të fituar Krishtin (krh. Filip. 3,8). Pikërisht nëpërmjet besimit në Ringjallje. Është forca që na mban të gjithëve të krishterë të vërtetë. Sigurisht, nëse duam dhe përpiqemi të jemi të tillë. Prandaj, le të hedhim poshtë gjithçka që na largon nga Krishti, i Cili vetëm do të na bëjë të lumtur, njerëz në kuptimin e plotë të fjalës. Prandaj, për të qenë një i krishterë i vërtetë, së pari duhet të bëhesh burrë sipas masës së Krishtit. Vetëm ai që jeton dhe vepron nëpërmjet Tij, me Të dhe në Të, mund të quhet njeri i vërtetë, i plotë, njeri në kuptimin hyjnor të fjalës.
Fatkeqësisht, jemi dëshmitarë se sot, në botën pa Krishtin, aspirata njerëzore nuk drejtohet lart, drejt epokës së ardhshme, por shkon prapa, drejt mizorisë, pandjeshmërisë, çnjerëzimit. Ajo lëviz në errësirë. Të gjitha idealet e krishtera tashmë janë shkelur. Edhe vlerat morale poashtu. Dhe kush janë në fakt,ato vlera morale, ato parime të lirisë të mos dëmtimit të të tjerëve, për të cilat flasin edhe moralistët e botës, edhe nëse nuk besojnë në Zot? Këto janë padyshim parimet e krishtera, vlerat që njerëzit e krishtëzuar i dhanë botës. Në kohën para Krishtit, as që mund të flisnim për ndonjë vlerë morale universale. Kishte vetëm kritere dhe norma të ndryshme fisnore. Disa fise, për shembull, ishin kanibalë; ishte morale për që të hanin njerëz të tjerë. Për të tjerët ishte normale të jetonin në të gjitha llojet e shthurjeve, të argëtoheshin duke vrarë njerëz, të shijonin mizorinë dhe gjakun, etj. Pikërisht në një botë kaq të rënë dhe të kalbur shpirtërisht erdhi Krishti dhe krijoi një botë të re. Mësimi i tij i ngrohtë dhe sublime vendosi vlera morale të përhershme dhe universale, të pranueshme për të gjithë. Ai krijoi, mbi të gjitha, këndin e ngrohtë të dashurisë, empatisë dhe lirisë – familjen, si një sekret të shenjtë dashurie, besimi dhe vetëdorëzimi midis një burri dhe një gruaje. Kështu lindi bota e re krishtere. Dhe në mënyrë më sublime, Krishti vendosi edhe jetën e barabartë engjëllore në tokë, të zgjedhur nga murgj të shumtë gjatë këtyre dy mijë viteve.
Festuesi ynë i sotëm, Fitimtari i Shenjtë, llogaritet ndër martirët e Krishtit, ndër ata që dëshmuan Krishtin dhe trashëguan përjetësinë me gjënë më të shtrenjtë – me gjakun e tyre, me jetën e tyre. Por ata e dinin se jo kjo jetë tokësore, por jeta e përjetshme është destinacioni përfundimtar për të cilin jemi krijuar, sepse është ekzistenca jonë e vërtetë, ekzistenca jonë e përjetshme, në lavdi dhe gëzim. Murgjit, nga ana tjetër, duke pasur ndërgjegjen martire, dëshmojnë për Krishtin me gjakun shpirtëror. Është e njohur thënia asketike e Atit të shenjtë: ,,Jep gjak të marrësh shpirt”.
Të dashur të mi, të gjithë ne, murgj dhe laikë, jemi thirrur të dëshmojmë për Krishtin e kryqëzuar dhe të ringjallur. Për të dëshmuar për Të, para së gjithash është e nevojshme të ndërtojmë një marrëdhënie të vërtetë dashurie me Të, si një baba, si një vëlla, si bamirësi ynë më i madh, të cilit i detyrohemi gjithçka që kemi, sepse jeta jonë është gjithashtu një dhuratë nga Ai. Ai na jep gjithçka sepse na do shumë. Madje edhe atëherë kur largohemi prej Tij, kur mëkatojmë, kur e harrojmë Atë, Ai është këtu për të na ndihmuar. Sa e dobishme është për një njeri të jetojë me mirënjohje për gjithçka që ka bërë për ne Perëndia-njeri! Epo, kjo këngë sonte na kujtoi të Premten e Madhe flijimin në kryq të Birit të Perëndisë. Por jo vetëm sonte, por edhe gjatë gjithë jetës, Kisha na kujton ngjarjet e mëdha, të shenjta dhe shpëtuese nga jeta e Zotit tonë. Prandaj na caktoi të agjërojmë çdo të mërkurë dhe të premte, që të kujtojmë tradhtinë, vuajtjen dhe kryqëzimin e Krishtit, për- Zot na ruaj! – të mos llogaritemi ndër ata që e tradhtuan dhe e kryqëzuan. Nëse kujtojmë vazhdimisht ngjarjet shpëtuese dhe sakrificën dashamire të Krishtit, dhe jo vetëm një herë në vit – në Javën e Madhe para Pashkëve, atëherë me siguri do të bëhemi edhe më të mirë. Dhe anasjelltas, ne kot agjërojmë çdo të mërkurë dhe të premte, nëse jemi të pandjeshëm dhe të pamëshirshëm ndaj njerëzve tanë. Dhe për fat të keq, shohim se një fenomen i tillë është shpesh i pranishëm në Kishë.
E përmendëm, pra, ndërsa AtëHeruvim po këndonte këngën e bukur nga e Premtja e Madhe, për Varrin e Shenjtë, për atë Varr të zbrazët – jetësjellës. Ne përmendëm gjithashtu se si njeriu iu përgjigj Zotit, sesi krijimi e kryqëzoi Krijuesin e tij. Diçka vërtet e pakuptueshme, thjesht befasuese. Njerëzit e mençur të asaj kohe, që kishin njohuri të mëdha për Zotin, dhe për Fjalën e Tij, nuk mundën ta kuptojnë se si është e mundur që Zoti të bëhet njeri dhe të vuajë nga krijimi i Tij; si është e mundur që njerëzit të kryqëzojnë Birin e Perëndisë. Prandaj apostulli Pavlle thotë se Krishti i kryqëzuar, i cili është gur pengese për hebrenjtë dhe marrëzi për grekët; për ata që janë thirrur, si Judenjtë dhe Grekët, Krishti forca e Perëndisë dhe dituria e Perëndisë (1. Kor. 1,23-24). Ai është Ai që shpëtoi njerëzimin, Ai është e vetmja gjë e re nën Diell. Dhe vetëm Ai ka kaq shumë dëshmitarë gjatë historisë njerëzore, që nga ringjallja e Tij e deri më sot. Një nga më të mëdhenjtë prej tyre është Shën Gjergji ynë i dashur, një shenjtor i dashur botërisht, i famshëm si në Lindje ashtu edhe në Perëndim, i nderuar në shumë faltore dhe këtu, i nderuar në këtë faltore tonën në Rajçicë. Faleminderit edhe një herë për të gjithë ata që erdhën këtu, në këtë manastir, që është një mrekulli më vete e Shën Gjergjit. Ndoshta më duhet të kujtoj, sepse shoh që njerëzit harrojnë shpejt dhe disa nuk e dinë se si ishte ky manastir para pak më shumë se njëzet vjet më parë. Plotësisht i harruar dhe i lënë pas dore. Njëri nuk hyri në të. Konaku ishte në fakt një hambar gjysmë i rrënuar. Por, pas bekimit dhe ndërmjetësimit të fuqishëm të Shën Gjergjit, dhe me punën dhe përpjekjet e këtyre heronjve shpirtërorë – murgeshave, dëshmitarëve të Krishtit me gjak shpirtëror, ajo u përtëri dhe u rindërtua plotësisht, siç e shohim të gjithë tani.
Le të marrim shembull të dashurit e mi, Martirin e Madh Gjergjin dhe të bëhemi mbi të gjitha njerëz më të mirë. Para së gjithash, kjo na mungon shumë. Dhe pastaj edhe të krishterë të mirë.
Krishti u ringjall!
