Човек кој трага по Бога и тежнее да има врска со Него, се наситува од присуството Божјо, според зборовите Давидови: „А јас со справедливост ќе бидам виден пред лицето Твое, наситен ќе бидам штом ќе ја видам славата Твоја“. Односно тој ќе се насити кога ќе го забележи и вкуси присуството Божјо. Од искуство е докажано дека човекот кој има лични односи со Бога, не ја чувствува празнината во себе. Благодатта Божја има неверојатно дејство: без оглед на тоа дали се подвизува голем светител за да Го сретне Бога, или пак обичен човек, секој добива знаење и опит од благодатта и може да ја вкуси, доживувајќи го присуството Божјо. Независно од тоа дали во човекот има многу или малку благодат, кај него не се чувствува празнина во душата. Човекот кој живее со Бога чувствува полнота – апсолутна полнота. Затоа во него нема жед за други работи, за кои порано имал потреба да ја потполни таа празнина, да го потроши времето или да го задоволи интересот.
Ние често се прашуваме дали е ова или она грев. На пример, дали е грев да се пие? Дали е грев да се оди во дискотека, или каде и да се излегува во денешницата? Дали сето тоа е грев? Не можеме да одговориме на овие прашања, затоа што тие не се правилно поставени. Кога би одговориле директно на нив, одговорот не би бил исправен. Но можеме да кажеме дека човекот кој има однос со Бога, нема потреба да пуши, пие, или пак, да лута по улиците за да го убие времето. Тој во себе ја чувствува полнотата, рамнотежата и сето тоа го чува од сѐ излишно, како би постанал урамнотежен и среќен.
Ние се трудиме многу околу тоа да го исполниме својот живот со илјадници нешта. Постојат примери на луѓе кои и покрај празнината во себе, подлежат на опседнато пазарење. Тоа не е лошо за економијата, но за самиот човек тоа постанува духовен проблем. Црквата ни говори за нестекнување: немој да се стремиш да поседуваш нешто, за да не зависиш од ништо – задоволи се со она што го имаш, другите нешта не ти се потребни. Нестекнувањето се смета за главна монашка добродетел – иноците не можат да поседуваат ништо. Зошто? За да не се навикнат својот живот да го засноваат на некаква потпора од овој свет, туку да стојат право за Господа. За да не се вознемируваат со тоа како да ја пополнат празнината со некакви земни и безвредни нешта, или пак – според зборовите на старец Пајсиј – да собираат тежина во своето срце, па потоа да треба се намачат за да го исчистат тоа ѓубре што се насобрало внатре.
Во една прилика на старец Пајсиј му донеле ѓезве за кафе. Тој немал ништо слично, бидејќи не се занимавал со подготовка за храна. Имал само една стара конзерва од млеко, во која варел вода за да подготви чај за гости. Некој видел како подготвува чај, па му донел ѓезве. Старец Пајсиј му рекол на дародавецот: „Зошто ми донесе ѓезве, кога немам каде да го оставам? Си требал да ми донесеш и полица, па со шрафови да ја прицврстам на ѕид. Потоа би ми требало нешто со што би го чистел ѓезвето, морам да се распрашам со што… Подобро тоа да го оставиш за себе, а јас ќе се задоволам со конзервата која веќе долго време ми служи…“
Кога дојдов кај отец Пајсиј, бев истовремено воодушевен и запрепастен од неговото крајно нестекнување: немаше ништо. Не знам дали можете да замислите, човек да живее во куќа во која нема апсолутно ништо. Во неговата соба имаше само неколку дрвени гајби преку кои беа префрлени две-три стари облеки. На ѕидовите висеа икони од хартија. А кога се селеше, собираше сѐ во две кеси и заминуваше. Во зима, кога беше ладно, ќе ја облечеше сета таа стара облека, па шегувајќи се, ќе речеше, дека ако замине на друго место нема потреба да се враќа, бидејќи сѐ е на него. По неговото упокојување бараа нешто што би земале од кај него за спомен, но не најдоа ништо. Еднаш му дошол во посета еден човек. Гледајќи дека на посетителот му е ладно, старецот му го дал својот елек. А на гостинот му дошла „одлична идеја“ – да откине копчиња од елекот и да го земе како благослов. Така и направил. Старецот потоа забележал дека нема ниедно копче на елекот… И што направил? Насекол некакви дрвца и ги употребил наместо копчињата за да може да се закопча.
Голема штета е за човекот да има празнина во себе. Тоа е празнина во човечкиот духовен свет.
Ниедно прашање не треба да се остави без одговор. Треба внимателно да одговараме на прашањата. Особено е неопходно да одговараме на прашањата на децата. Немојте да ги игнорирате прашањата на вашите деца. Одговарајте им сериозно, но не наивно, детски, оправдувајќи се. Сериозно – за да можат децата да разбираат, за да биде одговорот промислен и точен. Кога немаме одговор на сѐ што нѐ окружува, во нашиот душевен свет се јавува празнина. А кога човекот воспоставува односи со Бога, тогаш се прекинуваат неговите дотогашни трагања. Тогаш тој во себе си поставува прашање: „Зошто порано сум се занимавал со тие нешта, зошто сум талкал наваму-натаму, забавувајќи се, за да пројде времето? Зошто ми беа потребни сите тие предмети, зошто толку долго сум стоел пред огледало, зошто толку време потрошив шетајќи наоколу?“ – и не може да пронајде одговори. Понекогаш сета таа суета изгледа по малку смешно. Од неодамна, чекајќи сигнал од семафорот на пешачки премин, преку прозорецот од фризерски салон видов едни жени кои пошле таму. На човекот му доаѓа жал кога ќе види што сѐ таму трпат и колку време губат! И тоа прилично често, секако почесто од еднаш годишно. Тука има и такви кои доаѓаат секојдневно. Мачно е тоа да се гледа, а да не говориме колку е тоа и непотребно… Најважно што сакам да кажам е тоа дека вештачката храна не може да го насити човекот. Не му е доволна ни детската храна. Така е и во духовните нешта. Кога се храни со силна храна, човекот постанува издржлив во душата. Таа силна храна е присуството Божјо. Навистина, човекот тогаш чувствува полнота, ситост и среќа. Само така тој може да почувствува вистинска радост, слобода и возвишеност на човечкиот живот.
Не знам дали некогаш сте почувствувале дека е можно да се набљудуваме себеси и да се радуваме на сопственото постоење – не од самољубие, не од нарцизам, туку гледајќи со која мудрост и совршеност Бог го создал светот и човекот, секој околу нас и нас самите. Во таква состојба човекот оди кон Бога со голема благодарност, и кога ја чувствува таа полнота, тогаш не ги доживува болните емоции како љубомората, зависта, стравот и сомнежот, ниту пак се жали: „тој ми рече ова“, „тој ми го направи тоа“, „тој ми го зеде она“ – но во нашиот душевен свет сето тоа нема да остави никаков белег, бидејќи не нѝ значи ништо. Важно е да ја имаме во себе полнотата на врската со Бога и да нѐ исполнуваат зборовите Христови. Човекот е сит, исполнет само со присуството Божјо.
Кога чувствуваме потреба да направиме нешто, треба да се запрашаме зошто тоа го правиме. На пример, зошто ни е потребно тоа и тоа? За да можеме ја пополниме празнината во себе? За во својот живот да имаме малку смисла? За да го потврдиме своето постоење? Или затоа што се почестуваме со надворешните потреби, бидејќи нашата врска со Бога не е таква каква што единствено би требало да биде? И така, ако ги анализираме сите проблеми, општествени, семејни и лични, човекот на крајот од краиштата доаѓа до самиот себе. А кога ќе дојде до себе, тој продолжува понатаму и пронаоѓа од каде сето тоа потекнува – од отсуството на врската со Бога. Оттаму потекнува секое зло, станувајќи онакво какво што го знаеме.
Надворешните проблеми во светот – војни, глад, сиромаштво, злосторства, наркотици – се плодови од тоа дрво. Проблемот на човекот, кој зема наркотици, не се состои само во употребата на наркотиците – бидејќи тоа е само плод. Зад наркотиците се кријат илјадници други нешта, цела историја. Поради која причина зема наркотици? Како дошло до тоа? Зошто чувствува потреба за нив? Ако ја поседуваш внатрешната полнота, дали ќе ти падне на ум да ги бараш? Кога човекот така ќе падне, тој се лишува од слободата и постанува роб на наркотиците. Слично е со секоја страст. Кога станува збор за „борбата со страстите“, ние сведочиме за робувањето на страстите, за потребата од нив, што значи дека внатре во нас не е уредено да функционира сѐ како што треба. Тоа значи дека во тебе постои празнина, па затоа се појавила потреба за некакви замени, како би се заситила твојата глад. Кај тебе значи постои богословски проблем – проблемот во односот со Самиот Бог.
