Браќа, дојде празникот на Христовиот воин и страдалник Димитриј, кој со вера светло ги озарува сите и со љубов ги поттикнува на вечен подвиг.
Овој преблажен маченик Христов од младоста израсна како лоза доброплодна, која со духовна сладост ги напојува сите, а разумот му процвета како благомирисен крин, кој со љубов ги влече сите кон Христовата вера. Украсен со извонредната добрина Христова, со убавината на лицето болскаше како ангел, а со мудроста бликаше како живоносно сокровиште. Тој беше далеку од секаква нечистота и телесна похот, насочувајќи го својот ум кон возвишеното и барајќи го прадедовското место и достоинство, од коешто испадна прадедото Адам. Од рани зори своето срце секогаш го предаваше на молитва кон воплотеното Слово Божјо, поучувајќи се постојано во псалми и пеења и духовни песни, говорејќи: Ќе те возљубам, Господи, крепост моја! Господ е моја тврдина и мое прибежиште, мој Избавител[1]. На Него се надеваше срцето мое, и Он ми помогна, и срцето мое се зарадува; телото мое процвета, и ќе Го прославам со волјата моја[2].
А сите, восхитувајќи се на извонредната светлина на лицето негово, гореа од љубов, сакајќи да се доближат до него и да ги вкусат живоносните зборови што како мед излегуваа од неговата уста. Тој, пак, со духовна радост ги примаше сите и со кроткост ги учеше, говорејќи: Вие, возљубени браќа, не лажете се, гледајќи ги овие цареви богомрасци, кои се помрачија од бесовската измама и се одвратија од Бога, Кој ги создаде небото и земјата, и од непостоење приведе сè во постоење. Тие се одвратија од Него и се прелажаа, се поробија како обични луѓе и си направија идоли. Видете, впрочем, дека уста имаат, а не зборуваат, очи имаат, но не гледаат, уши имаат, но не слушаат, нозе имаат, но не одат. Слични на нив нека бидат оние што ги прават, и сите оние што се надеваат на нив.[3] А вие, браќа, познајте Го Бога, Кој не живее во ракотворни храмови, ниту прима служење од човечки раце, туку е неискажлив по своето божество и сила. Тој не можеше да го гледа човечкиот род поробен од бесовите и, поради тоа, ги преклони небесата и слезе, откако прими тело од Пречистата Дева, и стана сличен нам, обновувајќи ја земната природа. Откако се воплоти бессемено, стана истовремено и Бог и човек, за да ги избави луѓето од ѓаволската измама. Он заради нас благоволи да претрпи распнување и смрт, умртвувајќи ги нашите прегрешенија. Бидејќи е бесмртен по природа, Он воскресна од мртвите, се вознесе на небесата и седна оддесно на Отецот. Он востановил и определил ден во којшто ќе дој де да им суди на живите и на мртвите, и секому ќе даде според неговите дела.[4]
Со такви учења упатувајќи ги сите во верата, тој се покажуваше уште посветол, сјаејќи со духовна сила повеќе од сонцето. Такви се поуките на тој блажен Димитриј, такви се кажувањата на неговиот богогласен јазик, такви се говорите на неговата љубезна душа. Затоа и Господ го дарува со привлечна убавина, и посака неговата пречесна глава да ја овенча со двоен венец, и му рече: „Добар и верен слуго, во малку ми беше верен, над мнозина ќе те поставам, влези во радоста на својот господар!“[5]
Се приближи и времето на неговото венчание (со маченички венец). Царот Максимијан Херкул[6] ги покори Готите и Саврамтите под Римјаните, и слезе во градот Солун. Бидејќи беше почитувач на бесовите и богохулник, тој почна да ги принудува сите да принесуваат жртви на нечистите бесови. Му соопштија и за блажениот Димитриј, велејќи дека тој не само што хули на нашите богови, туку постојано го бунтува целиот град, и дека почитува друг Бог – Исуса. Демонопочитувачот Максимијан се разгневи и заповеда да му го приведат, и му рече: „Твојата красота и изразот на твоето лице ме тераат да те сакам. Но ако принесеш заедно со мене жртва на моите богови, на коишто им служат сите болјари, тогаш ќе бидеш прв во мојата палата и ќе добиеш чин повисок од сите“. Блажениот Димитриј одговори и рече: „Пишано е, царе, боговите што не ги создале небото и земјата, ќе исчезнат,[7] зашто тие се ракотворни идоли: очи имаат и не гледаат, уши имаат и не слушаат, глас не пуштаат од грлото свое. Затоа, нека им бидат слични и оние што ги почитуваат“.[8] Царот го измени изразот на лицето и заповеда да го затворат во темница. И таму, прободен со копје, тој се овенча со победнички венец.
Откако го заврши доброто исповедање (на верата)[9] и подвигот,[10] со крсната победа го утврди и Христовиот воин и светлозарен свој сопатник – Нестор.[11] Десницата на Севишниот ги овенча и двајцата со силата на Пресветиот Дух, а со нивните чудеса духовно ја развесели вселената.
Собрани сега во нивен спомен, едногласно со нас да им изречеме светла похвала, велејќи:
Радувај се, Димитрие, светлозарно сонце, којшто го изгонуваш гревовниот мрак од оние што со топла љубов те почитуваат!
Радувај се, незаоден зраку, кој ги просветлуваш сите со благочестие!
Радувај се, пресветол страдалнику Димитрие, кој со добро исповедање на верата го заврши пресветлиот подвиг и со нераспадлив венец достојно се украси!
Радувај се, сечесен богоугодниче Христов, маченику Димитрие, кој се уподоби, со прободувањето на ребрата, на Христа, Прободениот за целата вселена!
Радувај се, топол застапнику за сите ожалостени, кои прибегнуваат под твоја закрила!
Радувај се, извору кој вечно бликаш, кој излеваш потоци на исцеленија за сите оние што се зафатени од душевни и телесни страдања!
Радувај се, цврст темелу на својата татковина, кој, како вистински пастир, секогаш ја полагаш својата душа[12] за стадото Христово, велејќи: „Или заедно со спасуваните ќе бидам спасен, или заедно со тие што гинат ќе загинам!“[13] Зашто таква беше твојата пречесна желба, со љубов да го запазиш Христовиот збор неизменет, како што рече Он: „Не плашете се од оние што го убиваат телото, а не можат ништо лошо да и сторат на душата. Туку плашете се повеќе од оној што може и душата и телото да ги фрли во пеколот. Од него плашете се!“[14]
Затоа и ти, пречесен Христов страдалнику Димитрие, моли се прилежно за нас, кои го почитуваме твоето пресветло успение, просејќи милост и прошка на гревовите, со вера и љубов заштитувајќи нè од сите страдања, та пазени со твоите молитви, во твој спомен да го славиме името на Пресветата и Чесна и Животворна Троица – Отецот и Синот и Светиот Дух, сега и секогаш и во веки веков, амин.
Извадок од книгата: Свети Климент Охридски. Собрани дела: слова, поуки, житија, Скопје 2012, 49-53.
[1] Пс. 17, 2-3.
[2] сп. Пс. 27,7.
[3] Пс. 113, 13-16.
[4] Мт. 16, 27.
[5] Мт. 25, 21.
[6] Римски император, III век.
[7] Ер. 10,11.
[8] Пс. 113, 12-16; 134, 15-16
[9] 1Тим. 6,12.
[10] 2Тим. 4,7.
[11] Нестор е младо момче, маченик. Подучен од св. Димитриј, тој излегол на двобој со незнабожечкиот гладијатор Лиј, и го победил. Неговиот спомен се слави на 27 октомври (стар стил).
[12] сп. Јн. 10,11.
[13] Од житието на св. Димитриј.
[14] Мт. 10,28; Лк. 12,2-5.
