„Љубовта и смирението се како две близначки, неразделно прегрнати. Горделивоста и љубовта никогаш не можат да одат рака под рака.“
Благочестивиот Старец Пајсиј го возљуби благочестието до најдлабоките слоеви на своето срце. Тој ја обожаваше божествената правда, а неговото срце беше толку омекнато од Божјата љубов, што повеќе би се радувал на неправедно осудување врз себе, отколку да биде причина за најмала неправда врз некого. Тој ги утешуваше душите со својата мудрост, велејќи: „Најубавите моменти што сум ги доживеал беа тие на неправда. Оној што ја прима неправдата со трпение, Го прима во своето срце неправедно осудениот Христос.“ Овие зборови не беа само убави мисли; тие беа плод на долги години духовен труд, созерцание и непрестаен престој во состојба на бесстрастност.
Старецот беше вистински подвижник, кој трудољубието го имаше за свое второ име. Тој често зборуваше за трудољубието – збор кој е толку богат со значење што не може да се преведе во ниеден странски јазик. „Според него, трудољубието е највозвишеното изразување на добрината – благочестиво дестилирана и преобразена во пречистена љубов што извира од срцето на смирениот човек.“ Со длабока проникливост и духовна јасност тој велеше: „Трудољубивиот е опсипан со Божји благослови, додека мрзоволниот шири само беда. Срцето не се чисти со средство за перење, туку со трудољубие.“
Неговата борба беше исполнета со трудољубие, а не со површно и формално исполнување на обврските. Во неговиот живот немаше место за претенциозност, формалност или празна учтивост. Тој беше вистински сведок на едноставноста и искреноста, сè за слава на Бога и за утеха на луѓето.
Неговата длабока вера му донесуваше сигурна надеж и непоколеблива доверба во Бога, Кој никогаш не го разочара со богатствата на Својата божествена Промисла.
Поради ова, Старецот Паисиј беше постојано благодарен, неизмерно ја фалеше и славословеше добрината на Преблагиот, Милостивиот и Сесрдниот Бог. Неговата вера беше жива, пламена и неразнишлива. Со смирена увереност велеше: „За сè можам да разговарам, но прашањето за постоењето на Бога е нешто што не се доведува во прашање.“
Одлика на бесстрастниот и смирен човек е мирот, кој е плод на Светиот Дух, на постојаната молитва и на длабоката, жива врска со Оној што е Миротворецот и Мироносецот – Бог. Светиот Серафим од Саров вели: „Стекни смирен дух во своето срце и илјадници околу тебе ќе се спасат.“
Овој небесен мир го имаше и несебично го пренесуваше мирољубивиот и благословен Старец Паисиј. Тој ги поучуваше сите кои му пристапуваа со искушувани срца: „Вистинскиот мир доаѓа само ако човекот го среди своето внатрешно битие и внимава да не даде поводи за грев. Искушението постојано се обидува да го наруши мирот со ненадејни и подмолни напади. Така е навистина, мили мои браќа. Мирот, пред сè, го поседува оној кој ја победил страстноста. Тоа е мирот кој е ’над секој разум’.“
Неговата чистота и признатата добродетел го направија прониклив познавач на душите и духовен лекар, како Свети Јован Лествичник.
Неговото богато искуство, а пред сè, обилната Божја благодат што обитуваше во него, го издигнаа во разборит и милосрден духовен татко. Разборитоста е добродетел што многу недостига во нашево тешко време, а тој ја поседуваше во изобилство. Со голема внимателност ја користеше разборитоста за да понуди точна и соодветна помош на луѓето измачени од сомнежи, внатрешни конфликти и комплекси.
Старецот беше како духовен радиолог со извонреден „рентгенски апарат“, кој со јасност ја „читаше“ состојбата на душите. Благодарение на духовните „рентгенски снимки“, тој поставуваше точни дијагнози и препишуваше „лекови“ за спасение на душите. Како амбуланта што секојдневно дежураше, со години го даваше секому токму она што му е потребно – „витамини“ за духовното здравје, како што самиот милуваше да каже.
Неговиот живот беше непрестајна молитва.
Секогаш бараше начини како со своето срце, со целата своја душа и со пламена љубов да разговара со Бога. Го повикуваше Христос, се молеше за застапништво на Богородица и на Светителите, со цел Господ да ја излее Својата милост врз сите – врз оние во мака, оние во страдање, несреќните и беспомошните покојници.
Навистина, Старецот беше чесен и неуморен работник на молитвата. Тој живееше за да се моли, дишеше за да се моли. Никогаш не ја мереше должината на молитвата, не го пресметуваше трудот, ниту ја вагаше силата. Молитвата му беше духовно крило што го носеше над секој земски замор. Со името на Исус ги победуваше непријателите, а молитвата му беше непрестајна сладост, „послатка од мед и саќе“.
Неговата смиреност го чуваше од гордост при пофалбите и од тага при клеветите – знак на вистинска бесстрастност.
Како што учи Авва Исак Сирин: „Вистинскиот монах треба пофалбите и осудите да ги слуша со истото уво.“ Однесувањето на Старец Паисиј, неговите мисли и целиот негов живот беа како отворена книга што сведочеше за Христовата љубов. Тој поучуваше не само со зборови, туку и со тишината на своето присуство и примерот на својот живот.
Длабоко во себе го љубеше Свети Арсениј Кападокиски, кого го сметаше за свој духовен татко и небесен покровител.
Од младоста, Старецот го восхитуваше животот и подвигот на Светиот Арсениј, кој беше негов пример за бескрајна љубов кон Бога и луѓето. Често раскажуваше за светиот живот на Арсениј, кој со голема ревност ги поучувал и утешувал луѓето, покажувајќи ја Христовата љубов на дело.
Старец Пајсиј го зачувал манастирскиот дух што го наследил од Свети Арсениј. Велеше дека неговата поврзаност со Свети Арсениј не е само прашање на наследство, туку жива врска преку молитвата. „Свети Арсениј е секогаш со нас,“ велеше, „се застапува за нас и нè учи преку својот живот.“
Во моментите на искушение, Старец Пајсиј го повикуваше неговото име со длабока доверба, а многупати сведочеше за чудесната помош што доаѓала преку неговите молитви. Кога некој ќе му пристапеше со мака, со смиреност го советуваше: „Молете му се на Свети Арсениј. Тој знае како да помогне.“
Во него можеше да се почувствува живиот дух на Свети Арсениј – едноставноста, смирението и огнената љубов кон луѓето. Како што Свети Арсениј го гледаше секој човек како образ Божји, така и Старец Пајсиј ги примаше сите со радост и длабока нежност.
Христијанската љубов секогаш е двојна – насочена кон Бога и кон човекот.
Старецот веруваше со целото свое битие дека не можеш да Го љубиш Бога, а да не го љубиш човекот, ниту можеш вистински да го љубиш човекот, а да не Го љубиш Бога. Во таа љубов ја наоѓаше својата најголема радост. Често велеше: „Кога примаш нешто, добиваш човечка радост. Но духовната радост доаѓа кога даваш.“ Со смирена насмевка додаваше: „Светот вели дека подароците не се подаруваат повторно на некој друг. Но ние, смирените, примаме дар со благодарност, а потоа го подаруваме на друг. Така ја удвојуваме радоста.“
Со овие прости зборови Старецот сведочеше големи духовни вистини: „Горделивоста и љубовта не можат да одат заедно. Љубовта и смирението се близначки, цврсто прегрнати. Оној што има љубов, има и смирение, а оној што има смирение, има и љубов.“
Толку многу ја љубеше човечката болка што често велеше дека, ако може, би го исекол своето срце на парчиња и би го поделил на сите страдалници. Воден од својата неизмерна љубов кон човештвото, тој се молеше непрестајно за светот, исполнет со длабока жалост за страдањата што произлегуваат од недостатокот на вистинска љубов.
Бидејќи, го љубеше Бога со сето свое битие, и Бог му возврати со изобилна љубов, обдарувајќи го со многу духовни дарови.
За верните, овие дарови не беа изненадување, туку природна последица на обилните посетувања на Божјата благодат. Го гледаа како човек кој како да не гази по земјата, кој поминува незабележливо, како пријателски разговара со дивите животни, кои со послушност одговараат на неговиот глас. Го гледаа како гори од љубов за сите, како со неисцрпна енергија им зборува на сите што доаѓаат кај него, како неуморно се бори со демоните, како од него извира неискажлива благомирисност.
Многумина се восхитуваа на неговата леснотија во разбирањето на луѓе од различни јазици и култури, неговите чудотворни молитви кои изобилуваа со сила, како и неговата способност да ја открие состојбата на покојниците. Мнозина се восхитуваа на неговата далековидност и дарот на предвидување, на неговите разговори со Светителите и на тоа како го облева Несоздадената Светлина.
Старец Паисиј не беше титан, гигант или натчовек. Не беше непогрешлив, тврд како гранит или, недостижен ниту пак сериозен и недостапен. Напротив, тој беше како пластелин во рацете на Бога, секогаш подготвен да се обликува заради страдалните луѓе. Во своето срце ја прегрна христоподобната љубов и возвишеното смирение, што го правеше светилник за многумина.
Не се истакнуваше како учен теолог, психолог, научник или говорник со огнени проповеди. Ниту пак беше социјален работник или лекар. Тој беше обичен, едноставен отец – полуписмен според светските стандарди – но богат со вистинска мудрост одозгора. Беше брат и пријател на секого, кој со својата смиреност секогаш им даваше предност на другите, заземајќи го најскромното место.
Неговата сила не лежеше само во зборовите, туку во неговото молчење, во неговата молитва и во живиот пример на неговиот живот. Зборовите што ги кажуваше беа испреплетени со солзи, искрени и длабоко вистински. Затоа тие успокојуваа, утешуваа и охрабруваа, повикувајќи ги душите кон покајание.
Старецот стана учител на многумина – мали и големи, монаси и мирјани – но остана ист како што беше: тивок подвижник, вистински Светогорец. Мал по раст, болежлив и слаб, но со големо срце и неуморна душа, тој стана духовен лекар и помошник на безброј души, секогаш повеќе грижејќи се за другите отколку за себе.
Како Бог да не го обдари со благодати? Како Сонцето на правдата да не го прослави?
Му благодариме на Бога што ни го подари овој свет човек, за да нè научи, утеши и поведе со својата добродетел. Му благодариме за неговите дарови. Поклонувајќи се пред неговиот долг и непрестајен подвиг – подвиг што значи целосна посветеност и храбро срце – топло го молиме да продолжи да се моли за нас, да благословува и да застапува пред Бога.
