ЗА МОЛИТВАТА
Старец Емилијан Симонопетриски
III дел
✤✣✤
Така, прво: молитвата ја доживуваме како борба. Второ: како лелек од длабочината на душата кој, како што порано рековме, излегува на различни начини. Меѓутоа, сега кога напреднавме и го доживуваме нашето движење кон Бога како плач од длабочината, тогаш ќе се увериме дека нашиот плач, всушност, Бог не Го слуша. Нашиот плач треба да се претвори, да се пренасочи во молчење (σιωπή) во атмосфера на молчење.
Бог е Бог на мирните и тивките, и ова ќе го почувствуваме тогаш, кога ќе повикаме кон Бога. Колку и да зборуваме за молчанието, нема да го разбереме неговото значење и смисла, доколку не ги поминеме овие скалила по ред, една по друга. Зошто? Што значи ова, што сега го нарекуваме „молчење“ (σιωπή)? Што е тоа? Кога викаш, не го слушаш другиот; треба да престанеш за да го чуеш. Или кога има врева околу тебе, твојот глас се меша со останатите гласови, и не се слуша и не се распознава. Би требало да замолкнат сите, да замолчиш и ти, за да го слушнеш другиот. И ако тие разговараат, прво ќе им кажеш „пст! пст!“ па потоа ќе прозбориш, за да се распознае твојот глас. Ова искуство и оваа реалност ќе ги доживееме и во свртувањето на нашите души кон Бога.
Во своето напредување, значи, нашата молитва – што значи во своето напредување – во своето излегување, кога молитвата ќе почне да излегува од нас, за таа навистина да стане еден чекор кон Бога, ќе видиме дека молитвата е „молчење во молчење“(σιωπή εν σιωπή), во вистинско молчење. Со други зборови, апсолутно молчење. Според тоа, или треба да знам и да учам – а неопходно е да учам и да знам – да се молам во врева, зашто не е можно да постигнеме апсолутна тишина (ησυχί α), или треба да барам, и во секој случај треба да барам апсолутно молчење (σιωπή) заради молитвата, колку што е тоа возможно. Дури и цвркотењето на птиците и жуборот на реката, која тече покрај нас, дури и дувањето на ветрот ти ја прекинува молитвата и пречи на молитвата која излегува од тебе. Ако ова не го знаеш, ништо не правиш. Треба да научиме да се молиме во апсолутно молчание. Заради тоа ноќта има голема важност – ете зошто толку е значајна ноќта! Ќе се молам и во врева, но посебно ќе барам апсолутно молчење, за да можам да говорам за Бога. Бог, поготово, им одговара на оние кои молчат (=тихуваат) на место тивко. Значи, во тишината на молчењето (εν ησυχί α σιωπή).
Би требало, кога ќе повикам кон Бога, и да запрам. Дишејќи, вдишувам и издишувам. Меѓутоа, моментот, на кој можам и да пазам и да го следам – ако внимавам на него – ќе видам дека е токму оној средишен момент (=меѓумомент) на прекин, запирање во тој меѓупериод помеѓу вдишувањето и издишувањето. Ако не научам да дишам добро, ќе бидат поматени и животот мој, и дишењето мое, и мојата молитва и сѐ. Треба да знам да го користам овој меѓупериод (μεσοδιάστημα), ова внимателно ослушкување на моето уво, и ќе видам дека тоа е основното во молитвата, а не моите сопствени гласови. Ако не повикувам, нема да ја научам оваа така проста и лесна работа. Ако повикувам, тогаш ќе се уверам, дека мојата душа на тој начин станува слушател, а слушаниот е Бог.
Ќе сфатам дека ова е најважното: будност на моето уво во апсолутна тишина. Значи, треба да научам да молчам, треба да научам да слушам, треба да научам да чекам, да го очекувам гласот Божји. Тогаш, во тоа молчење, ќе го слушнам отчукувањето на своето срце, отчукувањето, не на моето телесно срце, туку ќе го почувствувам Оној Кој го оживотворува мојот дух, мојата ипостас, Кој не е никој друг, туку Духот Свети. Сѐ ни се дарува преку Духот Свети.
Ако достигнам до молчание, тогаш ќе можам да го сфатам ова нежно треперење, и ќе го слушнам трепетот на крилата на Светиот Дух, и ќе станам свесен за близината на Светиот Дух, и ќе чезнеам да го здобијам Духот, и ќе разберам што значи: „не сме ни знаеле дека постои Духот Свети“. Ќе сфатам дека, навистина, и после толку години, и додека бев во светот, и сега кога сум во манастир, не сум ни научил што значи Светиот Дух: „Не сме ни слушнале ни знаеле дека има Дух Свети“.
Ова го зборуваме, можеби, во своето смирение, т.е., во нашиот „смирен“ исказ, но ние тоа не го разбираме, драги мои. Светото Писмо е такво, што бара да го сместиме, да го вселиме во себе. Не го вселуваме, не го доживуваме, зашто живееме еден само надворешен живот. Сега, да речеме, зборувам за Света Троица, и велам: „Света Троица е Три Личности, една природа, … и ова е и она е … Христос имал две природи, но е една Ипостас, Една Личност“. Што значи ова? Ние не разбираме ни трошка повеќе од она што го разбираат останатите световни луѓе. Зошто? Затоа што, од една страна, ние можеме да си размислуваме во врска со ова, но го поимаме единствено само во Духот, преку Духот Свети.
Потребно е откровение, како што му се случило на св. Јован Богослов. И колку убаво зборува преданието: дека таму (на Патмос) се распукала карпа, додека Јован бил во пештерата, и веднаш дошло до она пукање, и оние три карпи, кои го обновиле и направиле да ја разбере тајната за Света Троица, и веднаш почнал да пишува за Света Троица, и се уверил Свети Јован. Преубаво предание! Би требало, драги мои, да се расцепи нашиот покрив од здивот на Светиот Дух, и тоа јас да го видам за да го сфатам. „Во почетокот беше Логосот, и Логосот беше во Бога, и Бог беше во Логосот“. Ајде некако и да сфатиш, но колку повеќе е потребно за сето тоа да го доживееш и запишеш. Треба Бог да те просветли. Ова значи дека сето тоа Бог го вдахнува.
Малку по малку, наидува едно чувство и се развива во нашата душа, и Бог го зазема просторот во нашето битие; и се мешаат Неговите чекори и Неговиот глас со нашите чекори и гласови, и тогаш стануваме едно со Бога. Тогаш го стекнуваме чувството на вистинското постоење (υπάρξεως), и чувствуваме што значи присуството на Светиот Дух, и почнуваме да копнееме да го стекнеме Светиот Дух, за некогаш да можеме да кажеме: „Дојди и всели се во нас, Духу Свети, и очисти не од секаква нечистотија“, зашто душата ни е полна со нечистотија. Таа нечистотија ја исполнила нашата душа и ние не можеме да направиме ништо.
Кога ова ќе се случи, драги мои отци и браќа, значи, кога ќе станеме свесни за близината на Светиот Дух и неопходноста од Неговото присуство – ние се уште не сме стигнале до здобивање на Светиот Дух – тогаш гледаме, и нашето срце чука посилно. Дали сте забележале како, кога ќе се израдуваме, бидејќи ни кажале дека доаѓа тој и тој, кого сме го чекале, или доаѓа тој и тој, од кого се плашиме, срцето забрзано чука? Такво внатрешно духовно доживување имаме. Го чувствуваме ова мистично, очекување во агонија, кое надворешно така се манифестира, за да можеме да го препознаеме, и го именуваме со поимот чукање на срцето. Овие се духовни доживувања и не е можно да се опишат, освен единствено со помош на сенките на телесно споредување и параболи.
Значи, имаме мистично чекање во агонија и исчекување. Кога ќе го примиме ова доживување на мистично чекање во агонија, тогаш ќе напреднеме, и веќе ќе имаме тивко умиление, она што го нарекуваме: предвкус на доаѓањето на Духот и познавање на присуството Божјо.
Бидете внимателни за да сфатите. Не е лесно, отци мои, ова поопипливо да го објасниме. Нашата душа треба искрено да побара, и ќе се случи тоа што Господ го кажал: „Барајте и ќе ви се даде, тропајте и ќе ви се отвори“. Ако Го барате, ќе Го пронајдете. Она што не го разбираме, ќе го сфатиме. Ќе ни го каже самиот Дух Свети. Никој не може да биде учител освен единствено Христос: „Научи нè како треба да се молиме“. Секој учител е само сиромашен глас, кој може да не доведе само дотаму да кажеме: „Па, тој не сфаќа ништо и ништо не знае, ќе одам право кај Христос!“ Само ваква смисла може да има оној кој ни говори за молитвата. Секој друг е демагог, измамник; треба да направи да сфатиме дека тој не може ништо да нѐ научи, за најпосле да кажеме: „Духу Свети, каде си веќе, Ти да ме научиш.
