Постот, како и секој друг подвиг, го правиме заради себеси, а не заради Бога – во смисла дека Бог нема полза од овие нешта, туку човекот е оној кој што се исцелува, зашто оној што е болен и немоќен е човекот, а не Бог. Немоќниот човек е оној кој има потреба од исцеление, затоа што е ранет од сопствените страсти и гревови.
Многу луѓе, а особено младите, имаат неколку недоумици во врска со постот – каква е ползата од него, зошто да постиме, што означува тоа нешто кон кое сме повикани да пристапиме?
Се разбира, Отците на Црквата дале многубројни и убави толкувања по тоа прашање и особено во врска со Великиот Пост, кој што се смета за par-excelance Пост на Црквата. Тој е утврден во свештените правила на Помесните и Вселенските Собори и воопшто се смета за најстрог Пост во Црквата. За постот имаме многу толкувања – и богословски, и практични, кои ни објаснуваат зошто човекот треба да пости. Има и такви кои го ставаат постот под сомнеж и велат дека никаде во Евангелието и во Светото Писмо нема заповед од Бога во која се вели да постиме. На тој начин тие го отфрлаат постот и ги прекоруваат православните христијани, дека запазуваат човечки преданија и заповеди кои што не постојат во Писмото.
Напротив, Отците велат дека првата заповед што Бог му ја дал на човекот е заповедта да пости. Кога Бог им кажал на Адам и Ева дека можат да јадат од сите дрва во Рајот, но од дрвото за познавање на доброто и злото да не јадат, тоа не е ништо друго освен заповед за пост. Со други зборови, Бог не му дозволил на човекот да јаде од едно конкретно дрво, тој требало да се воздржува од него за да ја запази Божјата заповед. Самата суштина на нарушувањето на заповедта, барем во нејзината практична форма, се гледа во престапувањето на постот што Бог му го наложил на човекот. Затоа, во еден тропар се пее дека преку јадењето од забранетиот плод, ѓаволот го истерал човекот од Рајот, а Христос одново нѐ вовел во Рајот преку Крстното Дрво. Но, и Самиот Христос, кога заради нас станал човек, ни дал пример, постејќи 40 дни и ноќи во Јорданската пустина, каде Го одвел Светиот Дух. Во таа пустинска атмосфера на безмолвие, во пост и подвизи, Господ го победил ѓаволот, кој му се приближил со трите големи искушенија. Затоа гледаме дека во својата практична форма, постот е Божја заповед, па дури и прва Божја заповед. Нејзиното нарушување довело до изгонувањето на човекот од Рајот, а Христос како нов Адам, го започнал Своето учење, проповед и општествена дејност со пост – давајќи ни го така Својот пример.
Односот кон постот, кој што секогаш е различен во зависност од периодот, многу пати се чини, така да се каже, проникнат од схоластика и некои луѓе дури го свеле и на обична хемиска анализа на посната храна – дали има масло, дали нема, дали има оцет, илјадници ситници, што значи едното, што значи другото, ги читаат состојките што се на амбалажата, ги гледаат составите и во краен случај доаѓа до потполна збрканост. Ќе ви кажам еден интересен случај – отец Нектариј ги знае овие светогорски случки.
Еднаш излеговме од Света Гора со неколку отци, патувавме со автобус од Уранополис до Солун. Пред мене седеа двајца отци од скитот Кавсокаливија, едниот беше малку посовремен, така да кажам, а другиот години наназад не излегувал од Света Гора. И двајцата беа зилоти, т.е. да ги наречеме потрадиционални, простодушни луѓе, кои го следеа стариот календар на еден фанатичен начин. Патувањето траеше 3-4 часа и едниот го послужи другиот со бонбони, а овој го праша:
– Да не се млечни?
– Земи благословен! Млечна бонбона? Море каква млечна бонбона, јади, ништо нема!
За беља, сепак, тој зеде и ги прочита состојките. Пишуваше различни нешта и меѓу другото, состоеше дека бонбоната содржи 0, 01 % млечна субсостојка, нешто такво. Настана голема расправија во автобусот – викотници, приказни, карања, прекори, затоа што човекот го нарушил постот со 0, 01 % млечен субпродукт…
Многу луѓе претерано се задлабочуваат во тој поглед, и ако тоа е мотивирано од добрата помисла за акривија (односно желбата за правилност), тогаш е добро. Сепак, човекот не треба да биде прекумерно схоластичен, зашто не треба да им оставаме на луѓето надвор од Црквата впечаток дека најважното што нѐ интересира е дали има една капка масло, а не реалната суштина и смисла на постот.
Она што е важно е дека преку постот човекот придобива сознание дека му припаѓа на телото на Црквата, дека Црквата е едно тело, една целина од верници и таа како тело пости во тој период и на тој начин. Тоа ни го дава чувството дека припаѓаме на телото на Црквата, потчинувајќи се на таа заповед на Црквата. Сега е период на постот и бидејќи припаѓаме на телото на Црквата, значи веќе сме член на тоа тело, како што прави целото тело, така правиме и ние. Имало и маченици на Црквата, кои умреле маченички, претрпеле ужасни страдања и загинале затоа што откажале да го нарушат постот. Имено ги терале не да се откажат од Бога, туку да се откажат од постот, да го нарушат постот… има и случаи во кои Бог, на чудесен начин, спасувал Цркви, градови итн., кога тогашните пагански власти сакале да го осквернат, на различен начин, Божјиот народ што постел. Нели во Првата сабота на Великиот Пост го празнуваме чудото со св. Теодор Тирон, кој на чудесен начин се вмешал и го запазил Божјиот народ – Христијаните – од осквернувањето со храна што императорот сакал да го изврши и на тој начин да нанесе удар на нивната совест и добриот обичај.
(Продолжува…)
