Крстот и искуството на Крстот во православната црква ✤ II дел

Архимандрит Емилијан

✤✣✤
Крстот и искуството на Крстот во православната црква
✤✣✤

II дел

Постојат толку многу препреки кои се појавуваат и го прават тежок човечкиот живот, а дните негови болни! Можеме да кажеме дека она што човекот го живее е сè она што може да се види, а тоа се препреки, проблеми, страв и болка. Но, тие препреки, слично на спортски достигнувања го челичат човечкото тело, и заради тоа Бог не ги отстранува од нас. Тие воспитуваат и прават да созрее човечкиот дух, го одвојуваат од земното и светското, и навикнуваат да се воздигнува кон Бога Живиот. Човекот, хранејќи се и вдахнувајќи се од Божјите слова, би можел да созрева, „од ден на ден да се обновува“ и со знаењето повеќе да Му се приближува на Бога, но тврди се нашите срца и само тврди нешта можат да нè принудат да го промениме начинот на размислување и живот. А тоа се препреките, тешкотиите, тагите, кои иако ги мразиме, претставуваат првични чекори кон Бога, нè прават посилни и ја учат душата да оди по Распнатиот Христос.

Така силата на Крстот препреките ги претвора во добрини, ги прави божествени дарови, духовни залихи и повод за славење на Бога. Но и покрај тоа, ние од ништо толку не се плашиме колку што се плашиме од жалостите и несреќите. Сепак семудриот Бог и Отецот Промислител (Домостоителот) тоа секојдневно искуство на болка и неволји, кое е секогаш пред нас, го претвора во скала кон небото. Ни дава можност не да ги надминеме препреките, туку да ги претрпиме, за да го изгубиме Царството. Крстот, значи, со помош на препреките нашиот ум и настроение ги пренесува од земјата кон небото, и така стекнуваме божествена мисла.

Колку тешкотии ни создаваат секојдневно нашите интереси, општествената средина, нашите стремежи, неуспесите, болната душевна и телесна состојба! Колку пати нашите души ноќе не можат да се смират, ниту можеме око да склопиме! Телесниот човек попушта пред тие тешкотии, се уморува, се лути и гневи. Оној кој, на пример, се плаши од болест, и кој по секоја цена сака да му биде добро, да ја избегне болката, да ја оддалечи смртта, или, пак, оној кој, кога сè му оди наопаку, сака да надмине некој проблем на работното место, или да ја измени својата општествена средина за таа да не претставува препрека за неговиот духовен живот, таквиот запаѓа во мака полоша од болката, си го загорчува животот, насмевката негова постојано на моменти се гаси и само смртта ќе го смири. Сите тие препреки од перспектива на Крстот добиваат една друга димензија и за миг сè околу нас, што е противно на Бога, служи како да ни е наклонето и пријателско, зашто престануваме да бараме негова промена, па со тоа самите ние се менуваме.
Можеме да кажеме дека после прародителскиот грев, човечкиот живот е труд и крв и пот, и во срцето негово, и во домот негов, и во неговата околина. Тие искуства се нашите секојдневни дози. Што требаше да направи Бог за да нè придобие нас луѓето, кои не пристапуваме кон Него, туку се грижиме за препреките? Нив Бог човекољубиво и според промислата ги прима на Себе, за да ги употреби како јазик со кој нè повикува: го прифаќа сето тоа како свештена размена, која го олеснува копнежот за совршенство и обожување, патување кон небото. Ги полага и ги собира на наша сметка, „заради името Свое“, велејќи: „Преку ова ќе те придобијам. Сето она што е залудно, но на коешто запира срцето твое, ќе стане средство за твое спасение.

Кога, уште повеќе, човекот претрпува токму заради Бога, тогаш јасно ви е колку таа болка е во поголем дел едно сведоштво за љубовта Божја и сведоштво дека човекот Го возљубил Бога. Тоа е еден дар непосредно од Бога. Заради тоа св. Атанасиј вели: „Оној кој удобно врви во овој живот, нека не се надева на удобност во вечноста“…, туку удобноста во вечноста е за оние кои во голема мака и грижи го поминуваат овој живот. Имаме маченици, преподобни, имаме срца кои волно ги прегрнале подвизите на своите болки за да Му угодат на Бога. Толку многу се оние кои стекнале светост преку труд и болка принесена и предадена на Бога. Но, повеќето од нас не се осмелуваат да се одлучат за болка. Се среќаваме со болката и оттаму нè презема Бог.

Ќе ми речете: Зошто Бог дејствува на таков начин? Зошто нешто не промени? Зошто животот не ни го направил полесен и поудобен за да би имале можност повеќе да бидеме зафатени со Него? Зошто Он „сака“ (допушта) да паѓаме? Зошто сака да ни го ранува она што ни е најсвето, дури и она што е дел од домовите наши и нашите срца? Зошто Бог со Својата сила и благост не ни го направи животот лесен, така што, непопречувани од маките, да можеме да Го сакаме само Него?

Бог не сака животот на верните да биде тежок, туку тие, секако, да пребиваат во полнотата на Неговата радост. Меѓутоа, се скамениле нашите срца од гревот што самите си го измисливме и примивме, наговорени од демонот. Се закоравиле од желбите и успесите наши, и сега не е лесно да ги скршиш за во нив одново да протече Божјата љубов и за да можат да се исполнат со присуството на љубовта Негова, па согласно на тоа потребно е на срцето човечко да удри нешто тврдо, како што е болката, која би го потресла и раздвижила. Колку поспремно човекот би избрал да умре, отколку да поднесе болка! Но, Бог ја остава болката како Свое особено доброчинство, велејќи: Тука сум Јас, додека си мислиш дека си се сретнал со болката, погледај, се среќаваш со Мене.

Смислата на крстот за човекот кој живее во светот е особено забележлива во маките и секојдневното страдање, не толку во општеството, колку што во самото негово семејство. Нашиот дом е нешто свето за нас. Го осветуваат нашите свети икони, нашата љубов, нашиот копнеж за Царството на Бога, кој секој ден во себеси го раѓаме. Притоа, како што се покажува од нашето искуство, нашиот дом е најопасната арена. Тоа благословено семејство е истовремено и еден крвав колосеум, најтежок подвиг што човек никогаш не го очекува, а сепак е принуден да се соочи со него.

Сигурно е дека монаштвото е нешто друго. Монахот влегува во манастир, зашто повеќе би сакал „да стои пред прагот на Божјиот дом“. Манастирот не е место кое го подготвува секој монах поодделно, туку место кое самата Црква со своето искуство го украсила и уредила и го направила такво што да може човекот во него хармонично да го поминува својот живот. Црквата се погрижила, колку што е тоа можно, од монашкото устројство на животот да ги издвои сите неволни тешкотии, кои му пречат на човекот и прават тој да се сопнува и паѓа. Таа во деноноќното Божјо присуство и непрестајната заедница со Бога нашла проодна и погодна патека за духовен живот. Манастирот е место во кое човекот може да живее непречено. Секако дека преостанала и дека и во него се пренесува нашата тврдокорна себичност, тој ѕвер што ги раскинува душите на оние кои се упорни во својата приврзаност кон неа (себичноста), но таа во оваа околина (средина) приготвена од Црквата и Бога, останува без своето оружје.

Монашкото устројство на животот е погодна патека, каде монахот би можел, носен од брзите коли на тихувание, послушание, секојдневно богослужение, бдеење и монашки начин на живот воопшто, побрзо да ита кон Господа.

А семејниот живот, бидејќи е потпрен на големата тајна на бракот, по својата природа е полн со маки. Црквата знае дека оние кои стапуваат во брачна заедница „ќе имаат телесни неволји“, и поради тоа им го дава својот благослов, а како обожувачки ги прима нивниот труд и маки. Заминувам во манастир зашто таму во секој миг сум пред Бога. Влегувам во брак, Бога ради, и се среќавам со маки. И овде Бог повторно снисходи, примајќи ги тие маки како Свои. Ги прима онака како што би ги примил подвизите на светиите.

Во нашиот дом, повеќе отколку на било кое друго место, се насобрани социјални, семејни, економски и брачни проблеми, проблеми на раѓање и воспитување на децата, проблеми околу карактерите. Тоа, двајца, мажот и жената, да живеат како едно, во непрестајна љубов, нежност и топлина, во меѓусебно почитување и покорување, во една до смртта цврста заедница „во Христа и Црквата“, воопшто не е лесен потфат. Разводот, дури и несогласиците со кои во семејството секојдневно се среќаваме, или само малата расправија меѓу сопружниците, нападите на самољубие и каприците, претставуваат пекол. Но, зарем и самата одлука за постојано едномислие и љубов меѓу брачните не е маченичка? Дури и крвта нивна не може да ја осигури таа постојана љубов во семејството. Кога би можела, тогаш Апостолот сигурно не би рекол дека тешко е некој да се одлучи на брак. За да можеме да живееме, треба секој ден да пролеваме крв на свештениот жртвеник на своето семејство.

Да ги додадеме уште и разочарувањата во напредокот на своите деца? Им го даваме својот живот, душата своја, вистината, го вадиме лебот од своите усти за да им го дадеме на нив, кои се од нашата утроба, а доаѓа мигот кога тие ги рушат соништата што за нив сме ги граделе. Го растргнуваат татковото себељубие, го раскинуваат мајчиното срце, или ја поматуваат идилата на семејниот живот. Колку само отров пијат родителите кога ќе видат дека нивните деца не напредуваат онака како што тие би сакале! Тоа е секојдневна реалност. Доаѓа до момент кога детето вели: „Татко, ти го проживеа својот живот, сега и јас ќе го живеам својот онака како што сакам“. „Зошто?“ – „Слободен сум, знам што треба да правам“. Што да направат тогаш родителите? Или што ќе направат децата, кога денес или утре ќе го свијат семејното гнездо? Љубов, солзи, трпение, повлекување и надеж во невидливиот Бог.

Да се потсетиме дека во грижите, ударите, разно разните нужности и перипетии, колку и да го сакаме тоа, не успеваме ниту да се помолиме, ни да читаме и проучуваме, ниту да разговараме, често ни еден друг да се погледнеме во очи! Значи, не се само тешкотиите и ударите и грижите во нашиот живот, туку постои и проблемот дека сето тоа не ни дозволува да ја живееме својата надеж и љубовта своја, ниту, пак, да мислиме на небесното. Секој ден донесуваме одлука да се промениме, да се молиме и читаме и да проучуваме, и повторно сме подеднакво непоправливи. Како тогаш мажот ќе се спаси? Како ќе се спаси жената? Како ќе се спаси детето кое го родивме за да го направиме царско чедо на Небото? Правиме сè што можеме, но тоа не е она што го сакаме. Ќе се бориме. Но, што и ако се бориме?

Она што на крајот на краиштата го спасува семејството и ги осветува луѓето намачени во светот, и ги прави помили на Бога се токму тие нивни страдања, Крстот, кој макар и неволно, но скрушено го носат пред Бога и велат: Ова го имам Боже, ова прими го како благопријатна жртва на срцето мое.

Овде буквално се исполнуваат зборовите на св. Јован Златоуст: „Крстот е крст на душата која е намачена, која умира, која не бара никакво олеснување“. И во овој, и во следниот и во оној тамут миг, во тоа јурење на болката, ја живеам својата смрт. За мене, Крст е маката, вели Бог, а твоето признавање и познавање на Мене, Крст Мој. Од тие причини, Крстот ги осветува и очистува сопружниците, прави нивната љубов да созрее и ја принесува како жртва пред лицето на Господ.

Во животот, и уште повеќе во семејството, нема место за никаква удобност. И да имаме некаква забава, таа ќе биде почеток на уште поголемо трпење. Во сè се бара нашето трпение. Треба својата жалост, страдањата свои, своите подвизи секојдневно да ги соединуваме со Крвта Христова која на Крстот е пролеана, и така своите мали крстови да ги врзуваме за Крстот Негов.

Продолжува