ПРОГЛАС КОН СВЕТОТО ЕВАНГЕЛИЕ *¹
од блажениот учител наш
Константин Философ, наречен Кирил
Како што одамна предрекле пророците,
Христос дојде народите да ги сврзе,
зашт’ светлина е Он на сиот овој свет.
Прорекле тие слепи ќе прогледаат
и глуви ќе слушнат буквено слово,
зашт’ треба сите да Го познаваат Бога.
✣
За делата Негови чујте, Словени!
Та дар е тоа од Бога што е даден,
а дар Божји е десната Му страна,
за душите дар, што никогаш не гние,
за тие души, дарот што го примаат.
Матеј и Марко, Лука и свети Јован
сите народи ги учат зборувајќи:
Голема радост е за секоја душа
кога гледа и љуби лепина Божја,
а мракот грешен го прогони и пади,
гнилежот на овој свет г’ отфрла скраја,
за да си стекне блажен и рајски живот
и да се спаси од вечниот жив оган.
✣
А сега внимавајте будно со умот:
Слушајте ваму, си словенски народи,
слушајте Слово, зашт’ од Бога ни дојде.
Слово е храна за човечката душа,
Слово што крепи и срце баш и разум,
Слово што прави, секој да познае Бога.
Како што нема без светлина ни радост
за око што ја гледа сета твар Божја,
а без лепина таа и не се гледа,
така и душа ако е безбуквена
не го познава ни законот на Господ,
законот којшто рај Божји разоткрива,
и за грешните е патоказ кон рајот:
зашт’ кое уво, што може да чуе
татнеж на громој, не се плаши од Бога?
Исто и ноздри, што цвет не мирисаат,
како ќе Божји да разберат чуда?
Уста, пак, која сладост не осетува,
прави, човек да стане безчувствен камен.
Уште повеќе безбуквената душа
меѓу луѓето се покажува мртва.
✣
За сево ова што ние го мислиме,
ви кажуваме, браќа, подобен совет:
Она што сите луѓе ги разделува
од животните и од похотта скотска,
е што имаат ум разумен и бистар.
Вие што Слово слушате на туѓ јазик,
како да слушате глас од бронѕен ѕвонец.
Ова го рече свети Павле учејќи:
Молитва своја кога пред Бога давам,
повеќе сакам сал пет збора да кажам
со разумот свој јас да ги изговорам
за да разберат и сите мои браќа,
отколку мноштво неразбрани зборови,
зашто човекот што реч не разбира ни
беседи мудри што ќе му се кажуваат,
тој не настои ни да ги исполнува,
си полага грижи сал за телото тлено.
Сè исчезнува и подлежи на гнилеж
што ќе се лиши од сопствената храна.
Баш така тлее зар и секоја душа
ак’ од Божјиот живот до век се лиши,
кога Божјото Слово не ќе го слуша.
✣
Приказна друга, мошне мудра, сега
да раскажеме, што прилега на семе
коешто расте колку што Бог му делил.
Како семето кое на нива паѓа
кога се сее со вера за да расте,
така човечки срца имаат нужда
од букви, а и од Божествена роса
за дарот Божји повеќе плод да роди.
Па кој би можел си сказни да каже
на што приличат бескнижните народи.
Тие се неми и покрај смислен говор.
Дури и сите јазици да ги знаат,
без букви ними, не им користат ништо.
Но кон својата сказна уште би додал
во малку зборој поука мошне умна,
дека се голи народите без книга.
Не може човек без оружје во борба
со противникот на човечките души
в чиј плен ќе падне и в бесконечни маки.
Народ кој мисли с’ омразен непријател
војна да води и бодро да се бори,
мудро да пази дали д’ отвори порти.
Имајќи сега оружје мошне јако
со кое книги Господови се коват,
што можат глава на врагот да му строшат,
c’ овие букви, што ви ја откриваат
мудроста нивна, јакнат вашите души.
✣
Апостолите, пак, со сите пророци
што ги кажале овие свети слова,
кои се моќни да го здробат врагот,
победа добра да принесат на Бога,
беѓајќи од телото в гној што ќе гине,
од плотта тлена чиј живот е ко сено,
не паѓајќи духом а крепко стоејќи,
пред Бога храбри се јавуваат тие,
ќе седат десно од Божјиот свет престол,
кога со оган луѓето ќе ги суди.
Радувајте се со ангели во век
прославувајќи премилостива Бога,
секојпат како со напишани песни
Бога воспојте и луѓе милувајте.
✣
Зашто на Бога секогаш Му прилега
секоја слава чест и вечна хвала,
на Синот со Отецот и Светиот Дух,
во веки веков од целата Божја твар.
Амин.
*¹Преводот од староцрковнословенски јазик го изработил Петар Хр. Илиевски, а текстот е преземен од: Петар Хр. Илиевски, „За античката просодија во македонски препев“, Куманово 1997, 113 – 121. Проглaсот кон светото Евангелие е прва поголема, писмено оформена поетска творба на староцрковнословенски литературен јазик. По својата содржина и намена тој претставува промоција и апологија на тукушто преведеното Четвороевангелие на словенски јазик. Во него е изложена програмата и суштината на апостолската мисија на солунските Браќа, св. Кирил и Методиј, кај Словените, а по интенциите Прогласот е со многу подалекусежен, општочовечки зафат. Со него се повикуваат сите словенски народи да го слушаат словото, но тој истовремено е повик за описменување и на сите безбуквени народи, кои биле примирени со средновековното сфаќање за само три „свети“ јазици на кои луѓето можат да Го слават Бога и да го читаат Неговото Слово. Содржината на Прогласот е отворена идеолошка и културолошка борба против ваквото сфаќање, со кое европските народи биле држани во заблуда. Прогласот претставува синтеза на целокупната теоретска, книжевна и практична активност на св. Кирил сублимирана во зборот СЛОВО и упатена како апел до сите луѓе за единство преку заемна љубов на сите народи и покрај сета нивна јазична и културна многуобразност (Петар Хр. Илиевски, „Цит. дело“, 100, 112).
