Зошто раѓањето Христово се слави во декември и како почнал да се слави Божик – I дел

Беседа за денот на раѓањето на Спасителот наш Исус Христос од светиот отец наш Св. Јован Златоуст

За кое до тогаш слабо се знаело, бидејќи целосното известување за празнувањето на тој ден го донесоа само неколкумина што неодамна пристигнаа од Запад

Она што праотците одамна со болка го очекуваа, што пророците го претскажуваа а праведниците посакуваа да го видат, тоа на денешен ден се случи и навистина се исполни. И Бог на земјата се јави и со луѓето поживеа (сп. Варух 3, 38).

Значи да се зарадуваме, возљубени, и да се развеселиме! Ако Јован во мајчината утроба заигра кога Марија кај Елисавета дојде, тогаш ние, кои не Марија, туку самиот наш Спасител роден Го гледаме, треба и да заиграме и да се зарадуваме, а и да се восхитиме на онаа голема Божја промисла која секаков ум надминува. Помислете само каква глетка би било тоа, кога сонцето од небото би слегло и по земјата би се движело и кога со зраците свои сета земја би ја озарувало. И ако таков настан би ги ужасил сите оние што создадената светлина така би ја гледале, замислете пак, како е да се гледа Сонцето на правдата како од нашето тело (односно како човек) испушта зраци и душите ни ги просветува?

Одамна сакав да го видам овој ден, и не само да го видам, туку сакав тоа да биде со мноштво народ, токму како што денес го гледаме. И желбата моја се исполни и на дело оствари.

Па иако едвај само десет години^[1] поминаа откако овој празник познат ни стана, тој сега со ревноста ваша цвета, како од самиот искон и од најдревни времиња да ни бил предаден. Затоа нема да згреши оној кој истовремено и древен и нов  го нарекува.

Нов затоа што неодамна познат ни стана, а древен или поранешен, затоа што со древните како ист по старост да стана и израсна до таа мера што брзо ги достигна. И како што извонредните плодоносни стебла веднаш штом во земја ќе се посадат, растат во висините и со плод изобилуваат, така е и со овој празник, кој отпрвин им беше познат само на оние што на Запад живеат, а кај нас дури сега пред неколку години беше пренесен. А толку брзо израсна и голем плод донесе, што сите црковни дворови, како што гледате, се преполни и црквата едвај може да го прими сето мноштво народ кој овде се има собрано. За таквата ваша усрдност, достојна за награда од Христа Кој на денешен ден во тело се роди, очекувајте дека Он за целиот тој труд и вас ќе ве награди. Бидејќи љубовта и ревноста што овој ден се покажуваат се всушност знак на големата љубов кон Родениот.

А ако е потребно и јас како ваш сослужител за тоа да придонесам, со сите сили ќе се потрудам, или уште подобро, колку што милоста Божја ќе ми дозволи, на ваша полза да проговорам. А што сакате денес да чуете? Што друго освен она на кое денешниот ден се однесува.

Знам многу добро дека и сега многумина меѓу вас се препираат, и едни оспоруваат а други оправдуваат и секаде голема расправија поради овој ден се води. Тие што оспоруваат тврдат дека овој празник е новововеден и дури сега внесен, додека тие што оправдуваат велат дека е древен и поранешен, со самото тоа што пророците од дамнина за рождеството Христово претскажувале и што на жителите од Тракија па до Гадир (Пиринејски полуостров) веќе одамна овој празник познат им бил.

Дозволете ми,значи, за тоа денес да беседиме. Бидејќи кога ние, макар и со сомнеж, толку љубов кон овој ден покажуваме, очигледно е дека штом подобро ќе го запознаеме, уште повеќе за него ќе ревнуваме и овие поуки ќе придонесат за поголема наклоност кон него и подобро разбирање. Имам три докази дека токму ова време е она во кое Бог Словото, Господ наш Исус Христос се роди.

Од тие три докази, првиот е тоа дека овој празник многу брзо насекаде стана познат и дека до такви височини се издигна и процвета. И јас ќе се осмелам да го тврдам она што го тврдеше Гамалиил за евангелската проповед, кога рече: Зашто ако е таа замисла или тоа дело од луѓе, ќе се разруши; а ако е, пак, од Бога, вие не можете да го разрушите; внимавајте да не станете борци против Бога! (Дела 5,38-39), и ќе го применам на славењето на овој ден, оти цврсто верувам дека овој празник токму затоа не само што не се изгуби, туку секоја година сѐ поголем и позначаен стануваше, бидејќи Бог е Логос од самиот Бог, како што и проповедта за кратко време сета вселена ја опфати. Па иако секаде ја разнесуваа оние кои правеа шатори, неуките и прости рибари, сепак простотата на служителите не ѝ пречеше, зашто моќта на проповеданото на сѐ одолеваше и пречките ги уништуваше, покажувајќи го дејството свое.

А ако некој од оние што се препираат не е задоволен од кажаново, можеме и друг доказ да изнесеме. А кој е тој доказ?

Пописот на народот за кој зборува Евангелието. Во тие дни излезе заповед од кесарот Август за попис на сите жители. Тоа беше прв попис за управувањето на Квириниј во Сирија. И отидоа сите да се запишат, секој во својот град. Отиде и Јосиф од Галилеја, од градот Назарет, во Јудеја, во градот Давидов, наречен Витлеем, бидејќи беше од домот и племето Давидово, за да се запише со Марија, свршената за него жена, која не беше празна. А кога беа таму, нејзе и дојде времето да роди. Го роди својот Син првенец, Го пови и Го положи во јасли, оти за нив немаше место во гостилница. (Лука 2,1-7). Според ова веќе е познато дека Христос се родил за време на првиот попис на народот. А и времето на овој попис, секој што би се потрудил, би можел најточно од старите општонародни римски архиви да го добие.

Но некој ќе забележи: „Зарем да го правиме тоа ние, кои ниту живееме таму ниту имаме престојувалиште?“

А ти послушај и поверувај дека овој празник го примивме од оние кои во оној град Рим се наоѓаат и за тоа најточно знаат; и дека оние кои живеат таму, одамна според древното предание овој ист ден го слават, а сега и нам ни го пренесоа. Па и евангелистот ова време сепак прецизно го одредил, не без причина туку за да може тој ден да ни го открие и познат да го направи и со тоа Божјата промисла да ни ја посочи.  Зашто таа заповед за пописот Август не му ја наметнал на народот произволно, туку Бог му го придвижил срцето за макар и неволно на доаѓањето на Единородниот да послужи.

А ќе прашате како тоа ѝ користи на промислата Божја?

Ползата не е мала и обична возљубени, туку многу голема и една од неопходните и потребните.

Па каква е таа?

Галилеја е палестински предел, а Назарет галилејски град; исто така палестински дел е и Јудеја, која од нејзините жители е така наречена, додека Витлеем е град Јудејски. За Христа сите пророци претскажаа дека не од Назарет, туку од Витлеем ќе дојде и таму ќе се роди. Бидејќи така и пророкот напиша: И ти Витлееме, земјо јудина, по ништо не си помал меѓу војводствата јудини; оти од тебе ќе излезе Водач што ќе го пасе Мојот народ – Израилот.  (Мат. 2,6). Прашани од Ирода во она време каде ќе се роди Христос (Мат. 2,4) Јудеите на ист начин одговорија; а и Христос на Натанаил, откако овој на Филиповите зборови Го најдовме… Исуса… од Назарет (Јован1,45), одговори со: Може ли нешто добро да излезе од Назарет? (Јован1,46), му рече: Еве вистински Израилец во кого нема лукавство. (Јован1,47).

А зошто така го пофали?

Затоа што тој не му поверува на Филипа, оти добро знаеше дека Христос не во Назарет, ни во Галилеја, туку во Јудеја и Витлеем треба да се роди, како што и се случи. Како искусен познавач на Законот знаеше дека Христос нема да дојде од Назарет, додека Филип тоа не го знаеше, затоа оној така одговори, како што е кажано во горенаведеното пророштво. Затоа и Христос му рече: Еве вистински Израилец во кого нема лукавство. Затоа и некои Јудејци му велеа на Никодим: Испитај и види дека пророк од Галилеја не се јавил. (Јован 7,52), и на друго место, Не е ли речено во Писмото: дека Христос ќе дојде од семето Давидово и од гратчето Витлеем од каде што беше Давид? (Јован 7,42), а и поради тоа што сите веруваа дека Христос навистина не од Галилеја туку од таму ќе дојде.

Значи Јосиф и Марија иако беа витлеемски староседелци, сепак одлучија, откако го беа напуштиле Витлеем, да живеат во Назарет и тука да се населат – како што и често се случува, многумина да ги напуштат оние градови во кои што се родиле и во оние од кои не потекнуваат својот живот да го поминат. Бидејќи Христос требаше да се роди во Витлеем, беше издадена таква наредба, која и против нивната волја, по Божја промисла во тој град ги доведе. Зошто указот кој налагаше секој во своето родно место да се запише ги принуди и нив да тргнат од таму, од Назарет, и во Витлеем заради пописот да дојдат. А откривајќи го тоа евангелистот рече: Отиде и Јосиф од Галилеја, од градот Назарет, во Јудеја, во градот Давидов, наречен Витлеем, бидејќи беше од домот и племето Давидово, за да се запише со Марија, свршената за него жена, која не беше празна. А кога беа таму, нејзе и дојде времето да роди. Го роди својот Син првенец. (Лука 2,4-7).

Гледате ли возљубени како промислата Божја и преку верни и преку неверни своите дела ги раководи така што и оние кои од благочестивоста се отуѓени, силата и моќта Божја можат да ја познаат. И ѕвездата ги приведуваше мудреците од исток а законот ја принуди Марија да дојде во местото за кое претскажуваа пророците.

Од каде знаеме дека Дева Марија потекнува од родот Давидов?

Бидејќи таа е од Витлеем, познато е дека по потекло е од домот и племето Давидово, а тоа и евангелистот го потврди кога рече: Отиде и Јосиф од Галилеја, од градот Назарет, во Јудеја, во градот Давидов, наречен Витлеем, бидејќи беше од домот и племето Давидово. Но бидејќи лозата Јосифова беше наведена, додека предците на Марија никој на ист начин не ги навел, затоа за да немаш сомнеж и да не помислиш – како можеме да знаеме дека и таа е од домот Давидов, слушни го ова: А во шестиот месец беше испратен од Бога ангелот Гавриил во галилејскиот град, по име Назарет, при една девојка, свршена за маж по име Јосиф, од домот Давидов. (Лука 1,26-27).

Ова од домот Давидов треба да се сфати дека се однесува за девојката, како што е доста јасно изложено овде. А затоа е издадена заповед, т.е. овој налог заради кој мораа да одат во  Витлеем. И штом тие во овој град стапија, веднаш во оној час се роди Исус и беше положен во јасли, оти сите слободни места беа зафатени од оние кои од сите страни се беа собрале, па имаше голема гужва. А тоа е и причината што токму тука трите мудреци Му се поклонија на Исус.

Продолжува

[1] Во времето на Св. Јован Златоуст (белешка на уредувачот)