(Петти дел)
Свети Григориј Просветител (околу 330 г.)
Во Киракосовото дело, кое било создадено во 1961 г., а на англиски било преведено од Роберт Бедросиан во 1985 г., пишува:
„Велат дека, Свети Григориј поставил едно кандило на Христовиот Гроб и Му се помолил на Бога, на празникот Воскресение тоа место да се осветли од нетварната Светлина. Што до денешен ден постојано се повторува “.
На друго место во својата „Историја“, Киракос се навраќа на истото прашање и наведува, дека една година дошло до неслога помеѓу Ерменците и православните Грузијци, околу точниот датум на прославувањето на Воскресението:
„А што се однесува до Воскресението, постоеше голема препирка и несогласување помеѓу Ерменците и сите други народи, особено Грузијците… Пресудата ја донесе блескавото кандило на Пресветиот Христов Гроб, кое, како што велат, во согласност со молитвата на Св. Григориј Просветител (без човечка интервенција или видлив оган), се пали по Божја волја секоја година. Ова се случува и до ден денес“.
Не знаеме кога точно се случил тој настан што го поврзува светителот со чудото на Благодатниот Оган. Имајќи предвид дека изградбата на Храмот Воскресение започнала 326 г. и дека светителот се упокоил во 331 г., очигледно настанот што го опишува Киракос се одиграл во периодот помеѓу 326 и 331 г. Истото тоа предание го сочувал и арапскиот историчар Масуди, кој како што пишува во едно од наредните поглавја, наведува, дека Св. Оган почнал да се појавува уште во времето на изградбата на Храмот на Воскресението (326-336).
Свети Теодор Саваит (836 г.)
Св. Теодор Саваит (околу 776-856) е роден во градот Емеса во Сирија. На 19 годишна возраст се замонашил во манастирот на Свети Сава Освештени и останал во него 41 г., до 836 г. Таа година, на Велики Четврток, бил ракоположен за епископ на Едеса, а два дена подоцна, на Велика Сабота, учествувал во богослужбата на слегувањето на Благодатниот Оган. Во житието на светиот, напишано од епископот на Емеса Василиј во манастирот на Св. Сава (околу 860 г.), неколку години по неговата смрт, стои вака:
„Откако Свети Теодор бил на трпеза со патријарсите а потоа и на богослужбите за Велики Петок и Велика Сабота, после палењето на светото Воскресно кандило со Небесната Светлина, отслужил со нив Божествена Литургија и учествувал во свеченото празнување на Светата и Велика Недела…“
Значи Свети Теодор Саваит е втората забележана историска личност која го доживеала чудото на палењето на кандилото на светиот Гроб со небесната Светлина.
Арапскиот филозоф ал-Џахис (848 г.)
Истакнатиот исламски писател и филозоф Ал-Џахис (al-Jahiz, 781-869), во неговото најпознато дело „Книга за животните“ (Kitab al-hayawan), кое датира од 848 г.[2], меѓу останатото го спомнува и Благодатниот Оган, и го претставува како лукавство на христијаните. Ова мислење секако било присутно кај огромното мнозинство муслимани и било несфатливо за претставниците на исламската религија во она време на ова чудо да гледаат како на нешто друго освен на лукавство и измама.
Ал-Џахис не учествувал во богослужбата и неговото мислење за христијаните е повеќе од навредливо, обвинувајќи ги дека се „слаби и безумни“[3], бидејќи веруваат во такво чудо. Се прашуваме дали би ги нарекол безумни и слаби илјадниците муслимански жители на Ерусалим, кои учествувале во богослужбата и го прифаќале чудото? Преводот што следи потекнува од францускиот превод на Мариус Канар (Marius Canard):
„Чуварите на храмовите не престануваат да смислуваат измами за народот, на ист начин како и монасите со факели (свеќи) во Храмот на Воскресението во Ерусалим, кои тврдат дека елејот во кандилото се пали без оган, ноќе, за време на една од нивните прослави“.
Ал-Џахисовиот навод јасно покажува дека чудото на Благодатниот Оган уште од средината на IX век станало општо познато, како натприродно палење на кандилото на светиот Гроб.
Францускиот монах Бернар (867 г.)
Во својата Хроника, монахот Бернар ги запишал на латински јазик, најважните доживувања при патувањето за Ерусалим во IX век (867 г.). Неа ја открил и издал францускиот научник Жан Мабиљон во 1672 г., и денес е сочувана во три ракописи. Преводот кој следи е дело на англискиот преведувач Џон Вилкинсон. Францускиот монах во врска со чудото пишува:
„Сепак вреди да се наведе што се случува на Велика Сабота, спроти Пасха. Литургијата започнува во Храмот наутро. Потоа, кога таа ќе заврши, влегуваат внатре пеејќи „Господи помилуј“, и најпосле еден ангел доаѓа и со светлина ги пали кандилата што висат над Гробот. Патријархот им ја предава таа Светлина на епископите и на останатиот народ, и секој ја прима Светлината на местото каде што се наоѓа…“
Се разбира Бернар не видел навистина ангел како слегува од небото, туку едноставно претпоставува дека најверојатно причината за палењето на кандилото било слегување на некој ангел.
Послание на Арета до емирот на Дамаск (920 г.)
Во своето вредно послание од X век, упатено до емирот на Дамаск, епископот на Кесарија Арета, кој бил роден во Патра во средината на IX век, пишува:
„До ден денес, секоја година на денот на Воскресението, Христовиот свет и чесен Гроб прави чуда. Бидејќи таму каде што е Неговиот свет Гроб, христијаните подготвуваат едно кандило, завиткано во ткаенина и црвена свила и откако ќе се изгаснат сите кандила во Ерусалим, христијаните се во Храмот на Воскресението и пеат „Господи помилуј“, а близу до Гробот стои ерусалимскиот емир, кој самиот го запечатил неговиот влез, наеднаш се појавува блесок и кандилото се пали со таа Светлина. Сите жители на Ерусалим земаат од таа Светлина и ги палат своите светилки…“
Арета е првиот сведок кој наведува дека за време на богослужбата на слегувањето на Благодатниот Оган, Христовиот Гроб останува празен, откако најпрво бил запечатен од страна на муслиманскиот емир на Ерусалим. Како и дека Благодатниот Оган слегува во облик на блесок што го пали со свила украсеното неугасливо кандило.
(Продолжува…)
Превод од англиски јазик, сестринството од Рајчица
[1] Киракос е роден 1201 г., во ерменскиот град Ганџаку кој денес му припаѓа на Азербејџан.
[2] „Kitab al-hayawan dates to 848“, во превод: „Книга за животните датира од 848 г.“ (B. G. Weiss, Studies in Islamic legal theory, Leiden 2002, с.106).
