Широкото срце на Православието – I дел

Како вероучители секој ден  се соочуваме со следните теми: глобализација, многујазичност, обединета Европа, взаемна зависност, толеранција, солидарност. Каков треба да биде нашиот став како православни христијани и учители кои сме повикани да ги учиме учениците дека секој народ треба да ги почитува религиозните ставови на другите народи, како и тоа дека луѓето не треба да бидат ценети според нивната вера, бидејќи самите луѓе претставуваат вредност сами по себе. Дали почитта кон друга религиозна догма претставува нејзино прифаќање? Ако е така не ли е тоа потсмевање со вистинскиот Бог?

За почеток треба да кажеме дека во нашево време се соочуваме со дилеми и прашања, настани и состојби кои претходно не им биле познати на луѓето. Порано не постоела ни глобализацијата, ни обединета Европа, ниту многујазичноста, и не можеле да постојат такви проблеми, веројатно поради специфичните околности што си ги носи секое време. Имало ереси, имало непријатели на Црквата, но тоа било нешто друго.

Споменативе теми се искушенија на нашето време и верникот е повикан да воспостави однос кон тие појави. Многу правилно е да се постави прашањето – каков треба да биде нашиот однос, не само како православни Христијани и учители, туку и како луѓе?

Во врска со ова сметам дека проблемот не е во другите луѓе, туку во самите нас. Човекот кој вика, крева врева, покажува дека самиот има проблем со верата. Кога чувствуваш дека немаш никаков проблем, кога си уверен во твојата вера, кога си сигурен дека таа вера е вистинска, кога ја живееш нејзината вистинитост, тогаш не чувствуваш никаков страв, никаква опасност, никаква тешкотија. Кога е потребно да кажеш макар два збора, ќе ги кажеш спокојно, великодушно, со мир, без да те опфаќа паника и без да правиш нешта, кои те покажуваат како човек што има внатрешни проблеми со верата. Ако ги погледнеме светите отци на Црквата, па и целиот црковен етос, ќе видиме дека тие биле луѓе уверени во надежта што ја имаат, уверени во тоа во кое веруваат. Тие не се плашеле и не чувствувале потреба да отфрлат ниту еден човек. Тоа е еден деликатен момент, со други зборови – како можеш да ги сакаш другите луѓе, да ги прифаќаш, да ги почитуваш и цениш, но да не го примаш тоа во кое тие веруваат? Каде е златната средина – и да не се откажеш од Христовата вера, верата на Црквата, и да не го отфрлиш другиот човек? Мислам дека во врска со ова треба да бидеме луѓе кои многу добро Го разбрале Христа. Човекот што го разбрал Христа го усвоил и Христовиот дух, евангелскиот дух, тој ги утешува другите луѓе, им помага, па макар понекогаш и да се наложи да не се согласи воопшто со другиот. Не се согласувам воопшто со тоа што го велиш, но тоа не значи дека сме непријатели, не значи дека те мразам, не значи дека и ти треба да ме мразиш. Те љубам, спремен сум да умрам за тебе, за да се чувствуваш пријатно, но воопшто не се согласувам со тебе. Човекот кој го има Христовиот дух во себе си е бестрастен, во него нема ни трага од злоба, нема подлост, нема никакво злодело против другиот човек, ниту пак се превознесува, туку движен од човекољубие, опстојува во своите ставови. Со други зборови, ако некој дојде и ти каже:

Сега, проклет човеку, што се тие работи, каков муслиманин, каков христијанин, сите веруваме во еден ист Бог, сето останато се ситни разлики…

а ти одвратиш:

Е, да, во право си, ситни разлики се – тогаш не зборуваш како што треба.

Но не можеш да го кажеш и другото:

Слушај, не е така! Разликата е во тоа што ти ќе одиш во адот, а јас пак во рајот!

Не можеш да ги кажеш овие зборови, бидејќи човекот којшто го има Христовиот дух во себе си не може никого да испрати во адот, според него единствениот којшто ќе оди во адот е тој самиот. Св Силуан Атонски велел: „Сите ќе се спасат само јас ќе погинам“. Дури и отците на Црквата не можеле да ја поднесат мислата дека ќе дојде мигот кога и ѓаволот, којшто е израз на целото отстапништво од Бога, вечно ќе се оддели од Бога и ќе пребива во вечна мака. Затоа Авва Исак вели дека љубовта за сета твар, горењето на срцето за сета твар значи да се молиш за луѓето, природата, животните, дури и за влекачите и демоните, односно таа изобилна љубов кај светиите  не им давала дури ни да кажат:

Сакам сатаната да појде во адот и да се раатисаме!

Нивното срце кое било исполнето со Божја љубов, не можело да ја поднесе мислата дека дури и само една Божја творба вечно ќе се мачи. Еднаш св. Силуан Атонски и неколку подвижници биле заедно, и едниот од нив за еретиците кажал вака:

Нека горат во адот и исчезнат од Божјото лице, па и ѓаволот нека појде таму. Нѐ уништи, толку маки ни причини!

Додека тој зборувал така, св. Силуан ја нишнал главата со голема вознемиреност и рекол:

Не смееме да мислиме на таков начин!

Затоа тој со солзи ги искажал многу убавите зборови во својата молитва – „Господи, те молам, да Те познаат во Светиот Дух сите народи на земјата“.

Молитвата и грижата на Црквата е целиот свет да Го познае Бога во Светиот Дух. За тоа се молиме на Бога. Не треба ниту еден човек да го осудиме на вечни маки. Тоа не е наша работа. Таа мисла не треба да не утешува, ниту да сакаме да загине некој човек од Божјото лице.

На Света Гора имаше еден простодушен монах, којшто  го сметаше св. Пајсиј за лицемер и велеше:

Ама зошто одат при тој човек-лицемер?

Тоа го велеше делумно сериозно, а делумно на шега. Еднаш бевме сите заедно и тој како на шега рече:

Во секој случај сакам Второто Пришествие да стане дење, а не ноќе. Тука беше присутен и св Пајсиј и сите се насмеавме.

Св. Пајсиј го праша:

Зошто дење, а не ноќе?

Сакам да биде дење, за да видам каде ќе појдат некои лицемери како тебе!

Тој му рече:

Слушај, ако не стане дење, да си земеш фенерче со себе си за да осветлиш, па да видиш…

Е да, шега е, но никој последовател на Христа, не може да има во срцето дури ни најпроста помисла дека постои човек кој ќе биде одделен од Бога, па макар и тој да е најлошиот на светот, најголемиот еретик и најголемиот богохулник кој постоел на земјата. Ние сме должни да се молиме за сите да Го познаат Бога во Светиот Дух и сите да го достигнат единството на верата и познанието на Светиот Дух.

И сега што да правиме во секојдневниот живот? Ако го имаме тој Божји Дух во нас, тогаш ќе можеме да врвиме по овој многу, многу познат среден пат, односно да не паѓаме ниту во едната ниту во другата крајност. Ниту да велиме:

Знаеш ли дека сите се едно исто, нема значење дали си христијанин или нешто друго!

Ниту пак да велиме:

Кој не врви по нас, ќе биде осуден.

Тоа не е наша работа, ниту едната крајност, ниту другата.

Отец Епифани Теодоропулос вели дека двете крајности во Црквата се екуменизмот и зилотизмот. Што значат тие термини?

Екуменизмот е теорија поддржана од многу луѓе, според која сите протестанти, православни, католици и останатите деноминации се гранки на едно дрво. Тоа дрво е Црквата, а ние сме одделните гранки и треба да се погрижиме да направиме сѐ што можеме, да се обединиме повторно, да не изгледаме разделени. Тоа е своевидна ерес, бидејќи ја понижува едната света соборна и апостолска Христова Црква. Или пак веруваме дека сме членови на едната света соборна и апостолска Црква, но ако кажеме дека таа  една света соборна и апостолска Црква се разделила на многу цркви, тогаш што правиме? Која е таа Црква? Зарем исчезнала? Зарем се разделила и исполнила со ереси и човечки учења? Тогаш каде е Црквата основана од Христа и апостолите? Кој раководи со неа, ако сите се гранки на едно дрво? Екуменизмот стои надвор од Црквата.

Од другата страна е зилотизмот, којшто е неговата потполно спротивставена крајност и тврди дека од Црквата треба да се оддели секој човек кој води каков и да било дијалог или зборува со кој и да било инославен. Тие луѓе се кријат зад одредени надворешни фрази кај светите отци и во каноните, за да ги оправдаат сопствените болни состојби или ставови.

Ниту едната, ниту другата крајност. Црквата треба да го следи средниот пат. Таа не може ниту да ја предава верата, на сметка на овие синкретички појави, ниту, пак, од друга страна, треба да е тој нож којшто реже и ги испраќа луѓето во вечниот оган. Црквата го благовести словото Божјо, ден за ден, секаде и секогаш. Црквата не се плаши да води дијалог со никого, не чувствува опасност и страв за својата вера. Можеме да водиме дијалог со секој човек, спремни сме да разговараме со секој што ќе побара од нас да слушне нешто за нашата вера, ние со радост ќе му одговориме, ќе го водиме тој дијалог за нашата надеж. Не за да го отфрлиме, не за да го убиеме, не за да го осудиме, туку да го кажеме тоа што секој ден го живееме. Ние ќе го претставиме тоа кое го живееме во Црквата – Божјото присуство, благодатта на Светиот Дух, живиот опит на Црквата. Тоа нешто е светлина и светлината во мракот свети и мракот не може да ја покрие. Светлината свети во мракот, светлината нема потреба од реклама, нема потреба од бои, остави ја светлината да свети и тие кои што имаат отворени очи и гледаат ќе видат, ќе ја разберат вистинската светлина и мракот ќе исчезне сам од себе си.
 

Широкото срце на Православието – Митрополит Атанасиј Лимасолски