Правата на човекот во историјата на Православната Црква
Во однос на правата на човекот би можеле да разграничиме четири периоди во историјата на нашата Црква.
Првите три века на Христијанството
Првиот период ги опфаќа првите три века на Христијанството, кога Црквата е гонета и е многу далеку од можноста да го определи односот помеѓу граѓанинот и државата. Потопени во есхатолошката перспектива на евангелската порака, христијаните во тој период се едногласни во своето сфаќање за вредноста на секое човечко битие и за неотуѓивото човеково право на еднаквост, слобода, достоинство и братство. Освен тоа, првите христијани го осудуваат секое нарушување на тие права, како што може да се види од нивното мислење, начин на живот и маченички опит. Но тоа не довело до создавање на специфична социјална доктрина. Црквата не се појавува како своевиден социјален или политички бунт туку за да го најави Царството Божјо.
Византиски период
Втората фаза, од IV до XV век, е времето кога христијанството станува официјална државна религија. Во тој период горенаведените идеи продолжиле јавно да бидат проповедани од великите учители на Црквата, кои ја истакнувале вредноста, слободата и еднаквоста на сите човечки битија. Иако овие црковни водачи не поседувале никаква политичка власт, тие се стремеле да го преобразат сфаќањето на верниците во согласност со христијанските принципи.
Во Византија, како и во Римската империја претходно, законодавната власт била достоинство на императорите. Црквата никогаш не се претварила во државна власт, нити пак нејзините водачи некогаш добиле државна власт. Свештениците и монасите го запазувале евангелското учење непроменето и усрдно го развивале библиското учење за човечката природа, покажувајќи почит кон секоја човечка личност.
Визанстиските императори ја имале задачата да организираат и обединат една огромна империја, која вклучувала различни националности и религиозни традиции. Исправени пред постојаната опасност од раздор, императорите се обиделе да обезбедат единство и мир, со налагањето на една религија на целата држава, онаа којашто според нив била највозвишена. Изразот “следбеник” , кој е основоположнички принцип на Христијанството, често бивал забораван или игнориран. Византиските управници не секогаш ја почитувале религиозната слобода. Навистина постоеле големите отци на Црквата, како Григориј Богослов и други, кои протестирале против тоа, но во принцип главната државна политика била насилно искоренување на идоло поклонството. Религиозната толерантност била пројавувана единствено кон јудеизмот, за чии што следбеници имало цела редица привилегии.
Секако, негирањето на религиозната слобода, остварено преку конфискување на подвижниот и недвижниот имот, не е еден од најпофалните моменти во византиската историја. Како што обично се случува, возвишените теоретски принципи не се остваруваат во пракса. Дури и денес, држави кои декларираат дека ги заштитуваат човековите права, не се двоумат да ги нарушат тие права во името на некои практични и други приоритети. Но сепак важно е да не заборавиме дека секој историски период треба да биде согледан во неговиот специфичен културен контекст. За разлика од варварските обичаи на тоа време, Византија неспорно ја признава вредноста на човечкиот живот.
Периодот на турска власт
Во третиот период, кој што започнува со падот на Византија во 1453 година и продолжува до средината на XIX век, православните христијани од Мала Азија и Балканскиот полуостров живеат во услови на нехристијанска власт. Во тој период Црквата не само што дејствува како заштитник на човековите права на покорените народи, туку исто така ги брани и утешува кога тие права биваат грубо нарушувани. Бидејќи, независно од специјалните привилегии што Мехмед освојувачот му ги загарантирал на покореното христијанско население во 1454 година, отоманскиот религиозен фанатизам што на периоди земал замав, водел до постојано нарушување на основните права на христијаните: грубо непочитување на индивидуалноста, конфискување на имотот, социјално деградирање, несправедливи даноци и масовни грабнувања како и принудно исламизирање на здрави христијански деца од страна на јаничарите. Гонењето на православните христијани не престанало. Всушност за време на Селим Први ( 1512 – 1520 г. ) било спроведувано масовно исламизирање на сите христијани. Во текот на тие трагични години свештенството непрестајно ги поткрепувало луѓето, заштитувајќи ги нивните права и се стремело да ја организира христијанската заедница врз основа на принципите на еднаквост, достоинство и братство.
( Продолжува… )
