Слово на Неговото преосвештенство, епископ Антаниски г. Партениј, изговорено на Вечерната богослужба за празникот Воведение на Пресвета Богородица, во манастирот „Пречиста Кичевска“, на 20 ноември/3 декември 2025 лето Господово
Во името на Отецот и Синот и Светиот Дух!
Возљубени во Христа, смирени поклоници на Пречистата Богомајка, вечерва навистина не намислував да говорам нешто, но, бидејќи еклисијархот ме запраша дали ќе имам слово, а и сестра Харитина се согласи во тоа, си реков дека сум должен да кажам неколку зборови заради вашата љубов.
Како што е утврдено според Типикот на православната Црква, на вечерните богослужби спроти големите празници се читаат извадоци од старозаветните книги, односно паримии што се однесуваат на конкретниот празник. Така и вечерва слушнавме три паримии: од книгата Исход, од третата книга Цареви и од пророштвата на Језекиил. Овие четива нè вратија кон скинијата на светиот пророк Мојсеј – оној подвижен шатор на сведоштвото, направен од кожи и платна, што го следел народот низ пустината на нивниот историски пат кон Ветената Земја – како и кон изградбата на Соломоновиот храм и „затворената врата“ до Светињата.
Во скинијата на сведоштвото се наоѓале најсветите предмети за древниот Израил: седмокракиот свешник – менора, кадилниот жртвеник и најважното – Ковчегот на Заветот, во кој биле положени камените плочи со Десетте Божји заповеди. Сето тоа било само видлив, материјален знак на Божјото присуство среде избраниот народ.
Овде некој можеби ќе се запраша: што се однесува сето ова на нас? Зар не е тоа само историја на старозаветното богослужение? Но токму тука, возљубени, се крие длабоката поука. Во сите три паримии гледаме дека помеѓу Бог и народот постоела дистанца, една нагласена онтолошка оддалеченост. Дури и помеѓу самиот Мојсеј и Бог постоела оваа дистанца. Светото Писмо живописно ни кажува: Тогаш облак ја покри скинијата на собранието и се исполни скинијата со слава Господова; и Мојсеј не можеше да влезе[1]. Бог, значи, слегол во скинијата, но нетварното благодатно присуство било неиздржливо за човечката природа во паднатата состојба. Затоа пророкот стоел оддалеку, не можел да се приближи потполно, да општи со Бога во полнотата на благодатта. Истиот мотив повторно го слушнавме и кај цар Соломон, кога облак го исполни домот Господов и свештениците не можеа да стојат на службата поради облакот, бидејќи светлината Господова го исполни храмот Господов[2].
Оваа дистанца не е само една историска забелешка, туку богословски факт: пред Христа, човекот не бил антрополошки исцелен. Точката на болеста била во самото срце на човекот. Паднатиот ум не можел директно да ја восприми несоздадената енергија на Бога. Бог говорел „од далеку“, преку слики: глас, оган, облак, ветар; пророкот Мојсеј, пак, наречен Боговидец, го видел Божјото јавување само „откај грбот“[3]. Светите Отци објаснуваат дека тоа не значи некаква телесна форма на Бога, бидејќи Он нема изглед на човек, туку ограничена мера на восприемање, соодветно на тогашната состојба на човештвото; едноставно, човечката природа не можела да ја издржи полнотата на нетварната благодат.
Затоа и во храмот Соломонов постоела Светиња на Светињите, оградена со тешка завеса од скапоцен материјал[4]. Во тоа најсвето место можел да влезе, со страв и трепет, само првосвештеникот, и тоа еднаш годишно, за да покади, да се помоли и да ја принесе жртвата за гревовите народни[5]. Дистанцата помеѓу Бог и човек била реална. Ова не било драконска казна, туку еден вид Божја педагогија и снисходење: непреченото влегување во Божјата слава било онтолошки невозможно пред воплотувањето на Логосот.
Но. погледнете ја разликата сега: ние слободно стоиме во храмот Божји, подготвувајќи се за Божествената Евхаристија, а во светиот олтар се наоѓа светата Трпеза. Денес имаме иконостас како предание на почит и литургиски ред, но во раната Црква не постоела никаква преграда; сите верни, и мажи и жени, стоеле околу светата Трпеза и се причестувале од истата Чаша Господова. Тоа зборува за новата состојба на човечкиот род: по воплотувањето Христово и по Педесетницата веќе не постои дистанца меѓу Бог и човекот. Несоздадената благодат стана достапна за сите крстени во Светата Троица, не како надворешна сила, туку како внатрешно просветлување и обожение.
Клучот на оваа промена е токму личноста на пречистата Дева Марија. Преку неа Синот Божји влезе во човечките природа и историја, стана совршен човек и ја врати нашата природа кон нејзиното вистинско предназначение. Пресвета Богородица стана „од Бога сотворена скинија“, како што вели црковната химнографија, „поширока од небесата“. Затоа еден од најсилните стихови од празничните стихири за празникот Воведение гласи: „Храм Божји станува Дева, и посредничка за обожението на луѓето.“ Таа стана вистинскиот храм, не ракотворен, туку одухотворен и богоносен. Свети Григориј Палама вели дека Богородица е „единствена граница меѓу тварната и нетварната природа“, зашто во неа се соедини Бог и човек.
Третата паримија од пророкот Језекиил вечерва ни говореше за затворените врати на храмот: И ми рече Господ: Оваа врата ќе биде затворена, не смее да се отвора и ниеден човек нема да влезе низ неа, зашто Господ Бог Израилев влегува низ неа и таа ќе биде затворена[6]. Светите отци гледаат во овој текст јасно пророштво за Богородица: таа е затворената врата, Приснодева, низ која помина Господ и дојде при нас, а нејзиното девство го запази неповредено. Ако Мојсеј не можеше да влезе во скинијата поради облакот, Пречистата влегува во самата Светиња на Светињите уште на своите три години. Тоа не претставува нарушување на Законот, туку силно пророштво: дека Бог ќе сотвори нова Светиња, не од раце човечки соделана, туку жива, човечка, и преку неа ќе го воздигне целиот род Адамов. Затоа утрешниот празник ја покажува живата врска меѓу Стариот и Новиот завет, како мост меѓу сенката и вистината.
Возљубени, сето ова нè обврзува многу. Со овој празник Бог сака да ни покаже дека највозљубениот храм Му е не оној од камен и злато, туку токму човечкото срце. Како што вели псалмописецот: Жртва за Бога е дух скрушен − срце скрушено и смирено Бог нема да презре[7]. И така, гледате колку голема одговорност имаме сите ние. Старозаветниот Еклисијаст речиси во безнадежност вели: Нема ништо ново под сонцето[8]. Но еве, има едно големо Ново, и тоа е Христос. Ниедна друга надеж не постои за човештвото надвор од Него. Од Христа изминаа веќе дваесет и еден век. Се најде ли нешто поубаво од Него? Има ли нешто понежно од Него? Не! Он е единственото вистински ново, Он е нашата надеж и нашето вечно спасение.
Сега, да се запрашаме, секој поединечно, дали го живееме достоинството што ни е дадено. Oдејќи во своите домови, мили мои, размислувајте кои сме и што сме, Кому сме ние посветени. Да размислуваме за овој празник, кога Богородица како малечко дете беше посветена на Бога и стана храм на Светиот Дух. Подобно на неа, и ние кои сме крстени, миропомазани и се причестуваме, сме повикани да бидеме живи храмови на истиот Дух. Црквата не е идеологија, не е морален систем, туку спасителна терапија, исцеление на човекот. Ако не го живееме тоа, тогаш другите ќе хулат на Христа поради нас, како што вели еден светител: „Поради нашата немарност, на Христа ќе Му судат“.
А колку е убаво кога човек е посветен на Бога! Колку ми е убаво, на пример, што сега ги гледам дечињата како си трчкаат во храмот – ете, и тие се посветуваат на Бога! Но за да продолжат вистински духовно да напредуваат, ние, постарите, сме должни да им Го сведочиме Христа со живот и со слово. Нивниот влез во црковниот простор е прво светотаинско воспитување. Ние треба да им покажеме со пример дека Христос не е традиција, туку суштиот Живот; дека верноста кон Евангелието не е надворешен обред, туку самото битие на човекот кој се очистува, се просветлува и се обожува.
Нека Пречистата Богомајка ни подари тивка вечер и мирна ноќ, и утре, кога ќе го прославиме нејзиниот сечесен празник, да се удостоиме со достојно причестување со светите и Божествени Дарови!
Амин.
[1] Исход 40, 34-35.
[2] 3 Цар. 8, 10-11.
[3] Исход 33, 23.
[4] сп. Исход 26, 31-33.
[5] Лев. 16, 2-17; Евр. 9, 7.
[6] Езек. 44, 2.
[7] Пс. 50, 19.
[8] Екл. 1, 9.
