Восхитот од Божјото откровение

Гледаме како стотникот, кој бил значајна личност во тоа време и офицер во војската на окупаторите, пристапува кон еден изморен еврејски Пророк. Важно е тоа што тој оди сам, без да се грижи за својата социјална положба или за својата воена власт. Тој оди кај еден од пророците кои тогаш шетале низ Јудеја и сведочеле: „Бог е овде!“, и го повикувале народот да им се придружи со вера во Божјите дела. Овој текст ја покажува божествената природа на Христос како Бог, и затоа е важно да ја согледаме целата ситуација и да разбереме како оваа божествена вистина се открива.

Најпрво, стотникот се симнува од својата позиција на престиж и се обраќа кон Оној Кого наскоро неговите војници ќе Го распнат, понижуваат и камшикуваат. Тој оди кај Личност која нема никаква социјална позиција. Во каква духовна состојба е овој човек? Што точно го води кон овој Пророк?

Знаеме дека Бог е возвишен, дека Христос е величествен, но и самиот човек мора да биде доволно отворен и значаен за да го препознае тоа. Човекот кој е духовно неразвиен или ограничен може да разбере само ограничени нешта. Тоа значи дека стотникот веројатно бил личност со длабоки прашања, со внатрешни сомнежи и егзистенцијални истражувања, со стремеж кон нешто повеќе. Ако бил само некој што си го живеел животот во удобност – бидејќи војниците имале и слуги и сите привилегии – тој не би имал никакви духовни барања.

Ова е првиот показател.

Второ, значајна е причината поради која стотникот го прави тоа. Никој не би очекувал човек со толку висок социјален статус да се доближи до еден измачен Пророк, аскет од тоа време, и да го моли за нешто. А и самото тоа што го бара од Него е изненадувачко – неговиот слуга е болен. „Слугата мој лежи дома парализиран и тешко страда.“ Ако неговиот воен претпоставен го дознаеше ова, веројатно ќе му речеше: „Па тебе, што ти е грижа што слугата ти е болен и страда? Некој несреќен Евреин – нека умре; ќе се најдат други десет, подобри од него. Со тоа ли се занимаваш и се изложуваш себеси? Ти, полковник, да одиш и да бараш помош од овој беден Пророк за некаков си слуга!“

Сфаќате ли што се случува? Прво, стотникот излегува од својот статус, од својата позиција, од сè што му е дадено; излегува од играта на моќ, од нарцизмот и гордоста кои обично ја придружуваат таа власт. Знаете ли колку е силно тоа чувство? Замислете си да сте стотник: сите ви се тргаат од патот и ви се поклонуваат; да одите на пазар и да им кажувате на слугите: „Земи го ова, тоа и она – бесплатно!“ Сите да ве канат: „Влези во мојата куќа, земи што ти треба!“ и да сакаат да бидат во добри односи со вас. И кога ќе западнат во неволја, доаѓаат кај вас да ве молат за помош – на пример, да им го извадите детето од затвор. Тоа е огромна моќ.

Но овој стотник не се приближува до Пророкот за да побара нешто исклучително за себе, како што би очекувале. Не вели, на пример: „Ајде, кога си голем Пророк, кажи ми каде има скриено богатство? Како да се искачам повисоко во општеството?“ Никаква користољубивост! Наместо тоа, тој вели: „Слугата мој лежи дома парализиран и многу страда.“ Колку потресно е ова, ако имаме очи да го согледаме. Овој човек длабоко сочувствува со својот слуга и го прави целиот овој скок – го надминува своето его и доаѓа да побара помош. „Те молам, излекувај го мојот слуга!“ Христос, веднаш штом го слуша, му вели: „Ќе дојдам и ќе го излекувам.“

Во други ситуации, знаете, Христос како да поставува прашања: „Дали веруваш или не?“ „Оди си, па ќе дојдам.“ „Не кажувај никому.“ „Зошто дојде овде?“ Од ваквите примери разбираме дека Христос не пристапува лесно кон извршување на чуда. Нему не му се потребни чуда за Себе. Тој не се потпира на нив, ниту на светска власт, ниту на какви било надворешни потврди. Затоа не само што не ги истакнува чудата, туку понекогаш и ги одбива. Како што е наведено на друго место: „И не направи таму многу чуда поради нивното неверие.“ Би помислиле дека ќе прави чуда токму кога луѓето немаат вера – за да им помогне да поверуваат. Но, Христос не прави чуда токму затоа што тие немаат вера. Бидејќи, ако правиш чуда пред некој што нема вера, ја нарушуваш неговата слобода.

Старец Паисиј велел дека Бог му дал благодатен дар да го согледува животот и делата на луѓето: „Сега можам да отидам во некоја касарна и да им кажам на сите што правеле вчера или пред една година, и да ги поведам сите, од обичниот војник до полковникот, да отидат на Света Гора и да станат монаси – но Бог не го сака тоа“. Зошто? Затоа што човек треба слободно да поверува, да ја изрази својата слобода. Ако е целосно убеден, тоа веќе не е вера, туку знаење. Ако Христос се појави пред нас и ни рече: „Јас сум Тој!“, што можеме да речеме? „Ти си Тој! Што да правиме?“ Но таков однос не е вистински однос на вера.

Верата е однос. Веќе зборувавме за тоа. Кога велиме дека сопружниците се верни еден на друг или дека некој пријател е верен, зборуваме за вера како однос. Зошто сопружниците имаат вера еден кон друг? Бидејќи секој од нив постојано се предава на другиот, постојано му се дарува и му припаѓа. Верата е врска меѓу личности, таа е однос. Ако сега речам дека денес е недела и е топло, тоа не е вера, туку знаење. Ако некој рече дека денес е понеделник, дека надвор е јануари и има снег, ќе го однесеме во болница додека не се освести. Но можам, на пример, да му речам на некој што седи пред мене: „Не сакам да те знам!“ и никој нема да ме носи во болница. Можам да речам: „Не ти зборувам, не постоиш за мене“ – и тоа е изјава која произлегува од нашиот однос. Односот меѓу личности се нарекува вера: го доверувам своето постоење и својата врска со тебе. Или, пак, можам да речам: „Не ти верувам, не постоиш за мене.“ Тоа е разликата меѓу верата и знаењето. Знаењето е познавање на фактите, додека верата е однос меѓу личности.

И така, Христос веднаш одговара: „Ќе дојдам!“ Ако го преведеме ова на современ јазик, би звучело како: „Ќе го направам тоа, не грижи се! Веднаш доаѓам, не плаши се!“
Сега започнува третото чудо. Досега имаме два моменти на смирение кај стотникот – првиот е што доаѓа кај Христос, вториот е што Го моли за својот слуга. Сега тој ќе се понижи уште повеќе.
Стотникот одговори и рече: „Господи, не сум достоен да влезеш под мојот покрив…“

Погледнете каков духовен човек бил. Не рекол: „Па се разбира, јас сум стотник! Те канам дома, и за тебе треба да претставува чест што ќе дојдеш!“

„…туку кажи само збор, и слугата мој ќе оздрави; зашто и јас сум човек под власт и имам подредени војници. На едниот му велам: оди! – и тој оди; на другиот: дојди! – и тој доаѓа; и на слугата свој: направи го тоа! – и тој го прави.“

Забележете нешто извонредно овде. Од едната страна, фарисеите и книжниците, кои го познаваат Божјиот закон и се повикуваат на него, го навредуваат Христос, му се потсмеваат, го тепаат, го гонат и на крај го распнуваат, а од другата страна, стотникот вели: ‘Ти си Господарот на небото и земјата!’ Такви зборови не се изговараат ако човекот не е во длабока духовна состојба, и никој не би можел да се преправа дека е во таква состојба. Не можеш да кажеш дека веруваш, ако не веруваш вистински. Дури и да го кажеш, ќе се почувствува дека не е искрено.

Неверникот лесно се препознава, исто како и оној што тешко верува или двоумливиот кој истовремено вели и ‘да’ и ‘не’. Постојат и луѓе кои велат ‘да!’, сакаат да веруваат, но не успеваат целосно. Тие имаат добра намера, но можеби до тој момент не нашле вистинска помош. Таков е случајот со еден друг стотник, кој рекол: ‘Верувам, Господи, помогни му на моето неверие!’ – еден трогателен повик. Верувам, сакам да верувам, но не можам целосно. Помогни ми да поверувам! Во вакви ситуации Бог секогаш прави чуда. Оваа искрена и трагична изјава ја покажува вистинската состојба и слободата на човекот. Сакам да верувам, но не можам целосно. Таа состојба сама по себе носи благослов.

Кога првпат отидов кај старецот Порфириј, бевме група студенти, а тој ни рече:

– Денес гитарата е уморена, артистот не може да свири. Болен сум, деца, не можам да ве примам. – 

Во тој момент извикав:

– Штета!

Тој се сврте и ми рече:

– Аха, сакаш да веруваш, но чувствуваш дека нешто ти пречи? Дојди утре сам!

И, се разбира, тоа ‘утро’ беше нешто неверојатно. Но, ми остави впечаток тоа што не ме одби… Значи, ваквата состојба не е лоша; убаво е човек да си признае: ‘Сакам да верувам, но не можам, помогни ми!’ Потоа, треба да биде подготвен да покаже послушност и да тргне по одреден пат, а не да остане како што бил досега. Бог ќе му се открие, и тоа е навистина величествено.

Средбата со Божјата вистина е силно, длабоко искуство. Тоа е како да откриеш дека имаш татко за кого никогаш не си знаел, и тој одеднаш ти кажува: „Јас сум твојот татко!“ А таткото, на пример, е претседател на Европската Унија или некоја истакната личност. Тогаш си велиш: „Што значи ова? Кој сум јас всушност?“ Ова е потресно доживување. И кога ќе дојде ваквото осознавање, животот на човекот се менува и повеќе не може да биде ист. Но, бидејќи не сме подготвени за толкава голема промена и немаме лесен пристап до Божјите длабочини, се приближуваме до оваа вистина постепено. Сепак, ако се задржиме премногу долго на патот, чувството на восхит ја губи својата сила. Затоа старецот Пајсиј велеше дека има луѓе кои со години се во Црквата, но сѐ уште не ги откриле подлабоките вистини и не чувствуваат вистинска радост што нашле нешто суштински вредно.

Вчера ми беше на гости еден американски свештеник, поранешен англиканец, кој пред неколку години преминал во православието заедно со целата своја парохија. Го напуштил универзитетското место кое го имал — всушност, бил отпуштен — и се откажал од високата плата. Замислете, со целата своја мала парохија сите преминале во православната вера. Вчера беше кај мене дома, бидејќи е духовен наставник на неколку студенти во Солун. Првите негови зборови беа: „Го најдовме, оче, скапоцениот бисер. Оставивме сѐ само за да го добиеме!“ А немаат некој старец покрај себе кој постојано се моли за нив.

Зборувам за конкретни луѓе кои се откажуваат од својата кариера за да станат православни – млади луѓе кои ги губат позициите на универзитетот. Познавам уште еден човек кој сега прави магистратура во Русија. Тој беше исфрлен од универзитетот, бидејќи стана православен, а факултетот беше протестантски. Семејството, исто така, го отфрли. Пред некој ден ми се јави од Русија и ми рече: „ Не ме повикале на свадбата на сестра ми, но тоа не ми пречи – се чувствувам одлично.“

Овие луѓе го направиле тој чекор на смирение. Има многу такви. „Го најдовме бисерот и сѐ оставивме.“ Го прашав:

– Како живеевте на почетокот?

– Па, не останавме без леб! И вода имавме. Го почувствувавме искуството на пустината, поминавме низ неа како пустинските отци.

Вчера отидовме да се поклониме на гробот на старецот Паисиј во Суроти. Тој клекна таму и не сакаше да си оди; долго му зборуваше на старецот. Го знаеше од книгите.

– Вие го имате тука блиску, колку е тоа прекрасно.

Секако, му раскажав за моето долгогодишно искуство со старецот. Потоа станавме и влеговме внатре. Дојде една монахиња и му донесе книга од старец Паисиј на англиски. Го гледам како плаче, се крсти и ја бакнува книгата:

– Старецот е свет. Го замолив за нешто како спомен и тој ми го подари. Замислете, во градината каде што седевме, дојде монахиња и ми донесе негова книга!

– Земи ја, за тебе е.

Тој рече:

– Старецот е жив!

Тој дури не знаеше дека оваа книга е преведена на англиски, а му донесоа книга што ја немаше. Тој веќе поседуваше една преведена книга од старец Паисиј – „Писмата“.

Пред некој ден еден мој студент ми рече:

– Отидов кај старецот Паисиј.

Ова што ќе ви го раскажам е вистина. Студентот е благословено дете, млад човек од 23 години. Денес сè уште има млади луѓе полни со вера, многумина од нив се кандидати за свештеници и монаси. Тој отишол на гробот на Старец Пајсиј и не барал да дознае за која ќе се ожени, каква работа ќе има или колку пари ќе заработува, туку му рекол: „Оче, поведи ме кон себе. Раскажи ми за твојот пат. Води ме по твоите стапки. Само тоа го посакувам.“

– Во тој момент, оче, местото се исполни со благоухание, толку силно што не можев да останам стоејќи – од мирисот кој благоухаше од гробот. И не само тоа, туку почнав да ги разбирам сите нешта. Го чувствував внатрешниот живот на дрвјата, ја споделував нивната состојба, ги гледав растенијата и инсектите со очите на душата и го разбирав нивното постоење, ја восприемав самата суштина на создаденото.  

Во тој миг тој ја доживеал нетварната светлина.

– И не само тоа, оче. Во тој момент бев со еден пријател и знаев што тој сакаше во себе.

Го прашав:

– Колку време траеше ова?

– Не траеше долго, околу половина час. Потоа се исплашив и тоа престана.

– О, благословен! Тоа беше дар од Светиот Дух.

На некој начин, додека беше пред неговиот гроб, преку молитвите на старецот, му беше предаден овој благодатен дар. Но, вакви нешта, кога луѓето би ги знаеле… А и ние што знаеме за нив, не ги разбираме во целост. И бидејќи не ги разбираме доволно длабоко, не се спуштаме пониско по оваа духовна скала. Секој оди колку што може. Бог ни дава можност да го доживееме ова чувство.

Но да продолжиме.

„Кога го чу ова, Исус се зачуди и им рече на оние кои одеа по Него: вистина ви велам, ниту во Израила не најдов толку голема вера.“

Во Евангелието, Христос многу ретко се зачудува. Дали знаете друг ваков случај? Има само уште еден-два. Зошто се зачудува? Бидејќи нашол нешто што Му е блиско на Неговата природа – толку силна и длабока вера. Спомнавме дека верата е непосредно познавање на Бога; таа е длабока, лична врска (откровение) помеѓу Бога и човекот.

„И ви велам дека мнозина ќе дојдат од исток и запад и ќе седнат на трпезата со Авраам, Исаак и Јаков во Небесното Царство, а синовите на царството ќе бидат фрлени во надворешната темнина.“

Оние што не припаѓаат на Израил, на избраниот народ, кои не ги добиле ветувањата од Стариот Завет – дека ќе дојде Спасителот и дека Бог ќе биде со нив – и не биле сведоци на чуда како воскреснување на мртви и исцелувања, ќе седнат заедно со Авраам, Исаак и Јаков во Царството Небесно. Но не само што ќе влезат во Царството, туку ќе бидат меѓу првите, заедно со Авраам, Исаак и Јаков. Говориме за значајни луѓе кои не потекнуваат од Израил, дури не се дел ни од нашата заедница – ние кои себеси се сметаме за Новиот Израил. Дури понекогаш не се ни дел од Православната црква – иако не ми е лесно тоа да го признам. Но верувајте ми, познавам католици и протестанти кои имаат таква чистота и посветеност, што понекогаш и нас, православните, би требало да ни служат за пример. Иако не ги сведочат чудата како што ги сведочеле светителите како Светите Порфириј и Паисиј, тие луѓе сепак го користат и го развиваат она што го имаат на начин што им помага да напредуваат во верата. Тие ја немаат ни сигурноста и утехата која ние ја добиваме преку Светите Тајни, но она што го имаат, го користат целосно напредуваат толку многу, што понекогаш, искрено ви велам, и јас се поучувам од таквите луѓе.

Ќе раскажам еден настан што ми се случи во Англија, кога доживеав сообраќајна несреќа. Доаѓа човекот на кого му го оштетив возилото – навистина му го оштетив – и му реков:

– „Простете ми!“ – со сериозен израз на извинување.

А тој ми одговори:

– Сите имаме потреба од прошка!

Бев изненаден од неговиот одговор. Замислете, да му кажете на некого: „Прости ми!“ и тој да ви возврати: „Сите имаме потреба од прошка, брате мој!“ Како тоа да не беше доволно, кога отидов кај него за да му ги дадам моите податоци, ме пречека со букет цвеќе. Можете ли да си го замислите тоа? Го прашав:

– Што сте вие? Свештеник, епископ?

А тој ми рече:

– Не, обичен христијанин кој го чита Светото Писмо.

„Боже мој,“ си реков, „ако овие се обични христијани, што би требало ние да правиме тогаш?“

Пред некој ден кај мене дојде еден студент, и во разговорот ме праша зошто не ги осудуваме западњаците, зошто ги прифаќаме католиците со миропомазание, и зошто, зошто, зошто…

– Ах, благословен, – му реков, – ти немаш допир со реалноста. Навистина ли ти е тоа најважното прашање? Зарем не ти е поважно што си полош од нив? Дали Бог на судниот ден ќе те праша: „Какви идеи имаше?“ Бог нема да прашува такви нешта, не грижете се!

Христос дури не го ни прашал стотникот: „Која е твојата религија, благословен човеку?“ Забележете ова е многу важно. Христос знаел многу добро дека тој не припаѓа на јудејската религија. Секако, на крајот стотникот ќе станел прекрасен христијанин. Но забележете ја разликата: Христос никаде не му вели: „Ти си добар човек, Јудеец ли си? Не си Јудеец? Што да правиме сега? Оди си по својот пат!“

Исто како кога Турците доаѓале кај свети Арсениј Кападокиски и му велеле: „Излечи нè!“, тој никогаш не им одговарал: „Па ти си Турчин, оди си!“ Наместо тоа, тој ги примал со искрена грижа и се молел за нивната добросостојба, правејќи дела на милосрдие и љубов, без оглед на нивното потекло или вера.

Ако на луѓето преку себе им ја манифестираш Божјата љубов и вечниот живот што Христос ни го дарува, тие самите ќе се променат. Зошто? Затоа што ќе ја видат Божјата благодат, ќе почувствуваат дека ти имаш нешто повеќе. Но, ако го немаш тоа „нешто повеќе“ и ги мачиш со правни правила и строги критериуми…, нивните срца ќе останат затворени, а верата ќе им стане само товар, лишена од радоста и утехата што ја донесува вистинската заедница со Бога.

Од сите страни ќе дојдат луѓе, се вели во параболата, од исток и запад, кои ќе влезат во Божјото Царство и кои не очекуваме да ги видиме таму. Има и друга парабола во Евангелието која зборува за истото. Параболата за царот кој повикува многумина на голема гозба, но еден го одбива бидејќи се оженил, друг си купил волови, трет нива, четврти… И тогаш царот им вели: „Така ли? Тогаш, останете вие надвор! Дојдете сега сите просјаци, сите сиромаси и страдалници, сите вие кои никогаш не сте ни замислувале вакво нешто! Дојдете!“

„…а синовите на Царството ќе бидат фрлени во надворешната темнина; таму ќе биде плач и крцкање со заби.“

Тешко нам! Каков страшен израз! Надворешната темнина не е состојба што Бог ја создава. Бог не нè казнува и не нè мачи. Пеколот е она што самите го создаваме. Бог се жртвува за нас, но Тој не може да ја наруши нашата слобода, ниту да ја промени. Гледам кон Бога, но немам заедница со Него – тоа е пеколот.

Замислете си некој што доживеал несреќа, останал целосно парализиран, инвалид, со оштетен слух и вид, изгубил способност да зборува, да слуша, да оди и да допира, но сè уште знае дека е жив. Тоа е слика на пеколот. Тоа е пеколот кој самиот си го предизвикал, самиот си нанел духовна повреда. Се наоѓаш во Божјото Царство, опкружен со сета убавина и совршенство на вечниот живот – Божјото Царство е илјада, милион пати поубаво од сè што познаваме – но бидејќи си духовно неподготвен, немаш способност да ја почувствуваш таа убавина: не можеш да ‘трчаш’ духовно, да ‘одиш’, да ‘допираш’, ниту да разбираш. Тоа е пеколот. Пеколот е да бидеш во присуство на Бог, но неспособен да го доживееш и да се соединиш со Него. Затоа пеколот е мрак. Таму има крцкање на заби. Кога крцкаме заби? Од лутина, од агонија, од голем страв, од ужас. Но тоа е ужас што самите сме си го предизвикале, не Бог.

Бог не го создава пеколот. Човекот е создаден според Божјиот лик и во својата слобода е рамен на Бога – слободен како Бога. Во слободата, секој човек, колку и да е мал и безначаен, е рамен со безграничниот Бог. Тоа е значењето на Божјиот лик. И токму затоа, како слободен, имам можност самиот себе да се осудам на вечен пекол. Бог не го сака тоа; јас го правам. Ова е учењето на светите отци, не е мое лично гледиште. Ова го вели свети Јован Дамаскин, големиот татко на догматиката: „Пеколот е одвоеноста од Бога.“ Бог те повикува, ти дава живот, ти подарува вечно постоење; Неговата љубов е непроменлива и неизмерна. Но ти, стоејќи пред Него, остануваш глув, слеп, парализиран и нечувствителен. И живееш во ужасот, обвинувајќи ги другите за тоа. Во пеколот сите се обвинуваат еден со друг, додека во рајот секој ја презема одговорноста за себеси. Тоа е разликата.

Ќе ви раскажам една приказна. Еден црковен отец имал видение за жена која починала и се молел за неа. Во тоа видение, ја видел жената како стои на работ на некоја бездна. Во текот на својот живот таа направила само едно добро дело – ѝ подарила главица кромид на една сиромашна жена. Во видението, ангелот ја држел за лушпата од тој кромид и се обидувал да ја извлече од бездната. Жената се обидувала да излезе, но други луѓе се фатиле за нејзините раце и нозе, надевајќи се дека и тие ќе излезат заедно со неа. Таа почнала да ги удира за да ги отфрли од себе, и од тие удари лушпата се скршила. Отецот тогаш рекол: „Ако таа не ги удираше другите, лушпата немаше да се скрши.“ Со еден кромид, можела да извлече и други луѓе надвор од бездната. Но пеколот е токму тоа – да го отфрлиш другиот. И тоа е страшно, бидејќи во таква состојба и самиот страдаш.

И така, „мнозина ќе дојдат.“ Тие, за кои понекогаш велиме: „Ах, несреќници, еретици!“ – сите тие „непријатни“ луѓе ќе дојдат, можеби и други, кои ни изгледаат дури и полоши. Ќе видиме и некои будисти, и некои муслимани како влегуваат. Што, се сомневате во тоа? Не се сомневајте воопшто. Да беа православни, тие би биле како Старец Порфириј и Старец Паисиј, како Златоуст и…

Еднаш го прашавме старецот Паисиј:

– Што ќе стане со овие — со муслиманите и хиндуистите?

– Ах, не грижи се, Бог ќе ги спаси. Од тоа какви се во својата вера, Бог разбира какви би биле ако беа православни.

Сфаќате ли? Бог не е неправеден. Тој нема да рече:

– Ти! Каде си се родил, во Бангладеш? Оди право во пеколот! А ти, каде си се родил?

– Во Солун.

– Ах, тоа е нешто друго!

Сфаќате што велам? Бог го кажува спротивното:

– Си се родил во Бангладеш? Поради тоа што си во духовен мрак, вината ја носат оние што живеат во Солун!

Некогаш сте се запрашале ли дека ние, кои сме толку сигурни и обезбедени, носиме одговорност? Наместо тоа, ние со леснотија ги осудуваме сите други, освен себеси, се разбира.

„И му рече Исус на стотникот: „ Оди си и, нека ти биде според верата твоја!“ И слугата негов во истиот час оздраве.“

Во крајна линија, она во што веруваме, тоа и ни се случува. Ако веруваш дека Бог е љубов, тогаш ќе го доживееш Бога како љубов. Но, ако Му пристапуваш со сомнеж и испитување: „Ќе го направиш ли ова? Не можеш. Ајде, направи го!“, тогаш никогаш нема вистински да Го спознаеш, ниту да видиш нешто.

Не можеме да Го искушуваме Бога. Ако стотникот Му зборуваше на Христос на поинаков начин, како на пример: „Гледај сега, пробај да направиш што јас правам. Јас им заповедам на војниците, можеш ли и ти да заповедаш?“, Христос веројатно би одговорил: „Не можам. Не сакам да заповедам.“ Христос не е заинтересиран да се наметнува и да заповедува, бидејќи Бог не сака да доминира над човекот и да го води насила, како товарно животно, каде што ќе посака. Тој го сака човекот да биде слободен, рамен со Себе. Тоа е вистинската љубов. Љубовта значи да го сакаш другиот во неговата слобода и полнота, а не наметнување и контрола.

Многу родители велат: ‘Моето дете! Сакам да го заштитам…’ И тогаш започнуваат: ‘Прво ќе направиш ова, второ тоа, па трето…’ Детето треба да ги следи сите овие упатства, а на крајот, иако му се ограничени можностите, од него се очекува да покаже благодарност за сè што е направено ‘за негово добро’. Некои родители се однесуваат на ваков начин – од љубов, но и од незнаење.

Не можеме да разбереме колку е возвишена човечката природа. Тешко е и да ги убедиме луѓето да го препознаат тоа величие. На крајот, сите што сакаат да нè „спасат,“ обично прво ни ги отсекуваат нозете, потоа рацете, ушите. Што мислите? Зарем и политичките партии не сакаат да нè спасат? Што велат тие? „Ќе ве спасиме!“ Но за да нè спасат, треба да станеме такви какви што тие посакуваат.

Малкумина го гледаат човекот каков што навистина е. Свети Атанасиј Велики вели дека само Еден може да го научи човекот — само Бог, Кој гледа длабоко во умот на човекот. Или, пак, Божјите луѓе, кои го гледаат човекот во Бога. Го гледаат не само како човек, туку како човек „во Бога“. Затоа се мачиме, затоа тешко комуницираме и имаме проблеми во односите меѓу себе: постојано се обидуваме да го промениме другиот според нашите замисли. Тоа е нашата состојба, состојбата на Адам, тоа е ужасот, падот на човекот. Не можеме да го спасиме другиот.

Во грчкиот јазик, зборот „спасен“ (σώος) исто така значи „целосен“, во смисла на нешто што е зачувано цело и недопрено. Но, ние често немаме доволно вера за да го гледаме така. Сите, повеќе или помалку, страдаме од тоа што го изедначуваме другиот со неговата грешка или со злото што го направил. Не можеме лесно да го надминеме тоа и тешко ни е да му дадеме втора шанса. Во тоа се состои нашата постојана борба. Но забележете, Бог не постапува така. Тој не сака да се наметнува над човекот.

Љубовта е тежок пат. За да ме љубиш, треба да ризикувам да бидам одбиен. Ако ти се наметнувам со сила, ќе ме љубиш ли навистина? Човекот треба слободно да љуби, и затоа прошката е нешто возвишено.

Извадок од книгата: Николаос Лудовикос, Беседи, том I, Софија, Омофор, 2015, стр. 53–67. Превод: Братството на Свештената Бигорска Обител

Протопрезвитер Николај Лудовикос

Протопрезвитер Николаос Лудовикос е православен теолог, философ и професор, познат по своите дела на полето на теологијата, философијата и психологијата. Тој е професор по догматика и философија во Солунската црковна академија, а има предавано и на Православниот институт при Кембриџ универзитетот, како и на универзитетите во Дарам и други високообразовни и истражувачки центри во Европа. Неговите дела и истражувања се фокусираат на теми како љубовта, слободата и односот меѓу личноста и заедницата од православна перспектива. Меѓу неговите познати дела е и “A Eucharistic Ontology,”, во кое ги истражува евхаристиските основи на православната антропологија и заедништво, што го вбројува меѓу водечките православни мислители на денешницата.