Кога говори за постот Светата Црква, покрај воздржување од телесна храна, која што го предизвикува телото на разни страсти, повеќе мисли на духовниот пост. Телесниот пост е само вовед во духовниот и без него нема никаква морална вредност. Ако се воздржуваме од калоричната храна и ако постиме, а вршиме лоши дела, таквиот пост е формален и без секаква духовна вредност. Вистинскиот пост, покрај воздржување од телесна храна, бара воздржување и од лоши мисли и дела. За суштината на вистинскиот пост ни вели самиот Господ: „Еве го постот што го избрав: раскини ги оковите на неправдата, разврзи ги јазлите на јаремот, угнетените пушти ги на слобода и скрши го секој јарем; подели го лебот свој со гладните и бездомните, сиромасите доведи ги во домот свој; ако видиш гол – облечи го…“ (Ис. 58. 6,7).
ЉУБОВТА Е ПОВАЖНА ОД ПОСТОТ
Постот е голема работа но љубовта е уште поголема. Ако преку постот се изгонуваат демоните, се смируваат страстите и телото, а духот се концентрира, преку љубовта во човекот се населува Самиот Господ. Господ го нагласил постот како нужен, но љубовта ја истакнал како главна заповед.
Во првата половина од XIX в. во Охрид владеел Џеладин бег, одметник од султанот и самостоен господар. Тогаш со Црквата управувал митрополитот Калиник. Иако од разни вери, митрополитот и бегот биле многу добри пријатели, та често еден на друг си правеле посети.
Се случило Џеладин бег да осуди на бесење 25 Христијани. Казната бесење требало да се изврши на Велипеток. Митрополитот, сиот возбуден од ова, отишол кај Џеладин и почнал да го моли да ја ублажи казната. Додека разговарале, дошло време за ручек и бегот го повикал митрополитот да ручаат заедно. За ручек имало јагнешко месо. Митрополитот се извинувал дека заради постот не ќе може да остане на ручек и сакал да си оди. Се помислил бегот и му рекол на митрополитот:
– Избирај, или ќе јадеш со мене и 25-мина ќе ослободиш од бесилка, или нема да јадеш и ќе ги оставиш да одат на бесилка!
Митрополитот се прекрстил и седнал да руча, а Џеладин ги ослободил луѓето од бесилката.
ПРОШКАТА Е ПОВАЖНА ОД ПОСТОТ
Еднаш, Св. Епифаниј Кипарски (288-403) го повикал на гости Св. Иларион Велики. За да го покаже своето големо гостопримство кон својот знаменит гостин, изнел на трпезата печено пиле и го понудил. Св. Иларион му рекол:
– О, прости, но откако сум замонашен не јадам ништо заклано!
На ова Св. Епифаниј му одговорил:
– А јас, откако сум замонашен, не сум легнал во постела додека не му простам на противникот.
Зачуден, Св. Иларион му рекол:
– Твојата добродетел, владико, е поголема од мојата!
Ова треба да послужи како поука за сите нас. Голема добродетел е постот, но уште поголема е да умееме да им проштаваме на оние кои ни згрешиле. Преку постот човекот се вежба во великодушноста, а преку прошката ја покажува таа великодушност. Таа и претходи на оваа, но само едната е недоволна без другата.
ПОСТОТ И ГОШТЕВКИТЕ
Прускиот крал Фридрих Велики бил познат како голем безбожник. Тој честопати се подбивал со Христијаните. Еднаш, на Велипеток, во својот дворец приредил голем банкет со разни богати јадења и пијалаци. На банкетот, покрај другите големодостојници, биле поканети и најзаслужните генерали, а како најзаслужен меѓу нив бил поканет и генералот Цитен. Меѓутоа, Цитен, таа вечер, место да отиде на банкет, отишол во црква за да ја слуша службата за Христовите страдања.
По Велигден, царот пак приредил банкет и пак ги поканил сите големодостојници и генерали, а се разбира и Цитен. Цитен дошол на банкетот. Откако се нагостиле, царот, со подбивен тон, му се обратил на својот заслужен генерал:
– Како минавте генерале во црквата на Велипеток? Дали и таму бевте задоволни како овде?
Сите гости замолкнале и ги свртеле своите погледи кон Цитен. Цитен станал, му се поклонил на царот и му рекол:
– Ваше Величество, Вие знаете дека ниту во мир ниту во војна не жалам да го дадам својот живот за Вас и за нашата татковина. Ако има потреба, тоа можам да го сторам веднаш. Готов сум да ја положам и побелената глава пред Вашите нозе. Но, има Еден, Кој стои повисоко и од Вас и од мене, а тоа е Исус Христос, Спасителот на човештвото, Кој умре за нас и ја даде Својата скапоцена крв за да го спаси човечкиот род од грев и смрт. Јас нема да дозволам да се подбивате со Него и со мојата вера во Него. Тој е моја утеха и во животот и при смртта.
Царот бил трогнат од потресните зборови на својот генерал. Сите присутни останале како вкочанети. Долго време молчеле и не знаеле што да кажат. Најпосле самиот цар ја прекинал тишината и рекол:
– Другпат такво нешто нема да се случи.
ПОСТОТ ГО ЧУВА ЗДРАВЈЕТО
Во историјата на човештвото лекарите никогаш не ја негирале големата полза од повремено откажување од исхраната. Уште одамна е познато тоа чудотворно дејство на постот врз телесната способност и општата духовна состојба на човекот. Денешната медицина, со исцрпни истражувања, има докажано дека секој вид пост доведува до постојани промени во организмот. Постот го зголемува бактерицидното дејство на крвта, па на тој начин во значителна мера се зголемува отпорноста на организмот спрема инфективните (заразните) болести. Со одведувањето на течностите од организмот се доаѓа до излачување на готварската сол и до значајно паѓање на крвниот притисок, срцето се растоварува, крвта не се задржува во вените, и цревата се смируваат.
Во прв ред решавачко е разредувањето на маснотиите, што може да оди толку далеку што ќе се разредуваат и оние масни супстанции коишто веќе се наталожиле на ѕидовите од крвните садови. Со пост може да се намали артериосклерозата, па дури и да се подобри здравствената состојба. Современите истражувања ги имаат потврдено поранешните искуства според кои постот никогаш не доведува до намалувања на општата работна способност на организмот. Напротив, човекот што пости, по кусо време доживува чувство на среќа, што зачудува. Животот му изгледа многу значаен, му се зголемува способноста за доживување и станува подружељубив. Сите средства за уживање, кои човекот така лекомислено ги зема, не се во состојба да му го дадат она што постот без мака може да му го даде – вистинско чувство на животна радост…
Како може, впрочем, при општата благосостојба, да се спроведе лечење со пост, без големи напори, без лишувања да се постигнат здравствени успеси? Дали може на модерен начин да се пости, а тоа да биде поугодно?
Малку треба и да се помачиме! Извесна душевна подготовка мора да постои, а треба да настанат и видни промени во организмот. Не треба само по надворешноста да станеме витки, туку треба и со внатрешни промени да го зацврстиме здравјето. И некогаш, како и сега, надворешниот успех немал значење, односно постот не се ценел според надворешното намалување на тежината. Да се изразиме на современ начин: значајно е психосоматското делување, односно преобразувањето и на телото и на душата…
Мораме да бидеме храбри, самите себе еднаш да се испитаме темелно и да добиеме прегледност во своите навики во исхраната. Врз основа на тоа сами на себе треба да си одредиме индивидуален начин на исхрана. Ова лечење би требало во значителна мера да го намали дневното количество храна, при што за главните оброци би требало што помалку да се јаде. Потоа, во значителна мера треба да се ограничи земањето шеќер и сол, како и значително да се намалат средствата за уживање.
Да се потсетиме дека постот донесува животна радост, па така, не е потребно како досега да пиеме кафе и алкохол и да пушиме цигари. Можеме да се откажеме од половината од сè ова – цигарите да се остават сосема – а сепак, да не страдаме поради тоа, бидејќи сето тоа по неколку дена ќе ни изгледа многу лесно и пријатно. Потребно е само доследно да се издржи и да не се изгуби храброста и ревноста.
Колку би требало да трае едно такво лечење со пост?
Овде мораме да се држиме за старите правила, кои се базираат на илјадагодишното искуство. Постот има двоен ефект: го чисти организмот и го менува целиот душевен живот. Лечењето со пост е успешно против типично пролетните заболувања, коишто се последица од преобемната исхрана во текот на зимата. Сепак, за правилен начин на постење, неопходно е советување со духовен раководител, кој од Бога има дар на расудување и може да процени кој колку и како да пости.
Лечењето со пост има благотворно дејство.
Хајнц Хилман д-р мед.
